Vô ngã (無我, sa. anātman, pi. anattā), là một trong Ba pháp ấn (sa. trilakṣaṇa) (Tam Pháp Ấn) của sự vật theo Phật giáo.

Vô ngã là pháp ấn chỉ với trong Phật giáo, cho rằng, ko với một Ngã (sa. ātman, pi. attā), một mẫu gì trường tồn, bất biến, cốt tủy, vững chắc, tồn tại mà ko phụ thuộc vào mẫu khác. Tức thị sự vật với mặt là do duyên sinh (tùy thuộc điều kiện) phát khởi, chứ sự vật ko với quyền gì với sự sinh ra và sự hoại diệt của chính nó. Như thế, theo đạo Phật, mẫu ngã, mẫu “tôi” là ko với mà chỉ là một tập hợp của Ngũ uẩn (sa. pañcaskandha), xoành xoạch thay đổi, sinh diệt. Vô Ngã là một trong 3 pháp ấn. Hai pháp ấn còn lại là Khổ và Vô Thường. Loại gì với sinh thì phải với diệt là vô thường; mẫu gì vô thường thìa là khổ; mẫu gì khổ mà nó biến đổi theo duyên sinh (ko tùy thuộc vào ý muốn của nó) thìa là vô ngã. Mọi pháp hữu vi (pháp với sinh thì với diệt) thìa là Khổ, Vô Thường, Vô Ngã. Pháp Vô Vi (pháp ko với sự tạo tác nên ko với sự diệt) cũng là vô ngã. Pháp Vô Vi ko với tính chất Vô thường và Khổ như pháp hữu vi.

“Kinh nói về những đặc tướng của Vô ngã” (pi. anattālakkhaṇasutta, Saṃyutta Nikāya 22.59, bản dịch của Thích Minh Châu) viết như sau:

1) Một thời Thế Tôn ở Bàrànasi (Ba-la-nại), tại Isìpatana (Chư Tiên đọa xứ), vườn Lộc Uyển.

2) Ở đây Thế Tôn nói với đoàn năm vị Tỉ-khâu: “Này những Tỉ-khâu”.

– “Thưa vâng bạch Thế Tôn”. Những Tỉ-khâu đó vâng đáp Thế Tôn. Thế Tôn nói như sau:

3) Sắc, này những Tỉ-khâu, là vô ngã. Này những Tỉ-khâu, nếu sắc là ngã, thời sắc ko thể đi tới bệnh thiến và với thể được những sắc như sau: “Mong rằng sắc của tôi là như thế này! Mong rằng sắc của tôi chẳng phải như thế này!”

4) Và này những Tỉ-khâu, vì sắc là vô ngã. Do vậy sắc đi tới bệnh thiến, và ko thể với được những sắc: “Mong rằng sắc của tôi như thế này! Mong rằng sắc của tôi chẳng phải như thế này!”

5) Thọ, này những Tỉ-khâu, là vô ngã. Này những Tỉ-khâu, nếu thọ là ngã, thời thọ ko thể đi tới bệnh thiến, và với thể được thọ như sau: “Mong rằng thọ của tôi như thế này! Mong rằng thọ của tôi chẳng phải như thế này!”

6) Và này những Tỉ-khâu, vì thọ là vô ngã. Do vậy, thọ đi tới bệnh thiến, và ko thể với được những thọ: “Mong rằng thọ của tôi như thế này! Mong rằng thọ của tôi chẳng phải như thế này!”

7) Tưởng là vô ngã…

8) Những hành là vô ngã, này những Tỉ-khâu, nếu những hành là ngã, thời những hành ko thể đi tới bệnh thiến và với thể được những hành như sau: “Mong rằng những hành của tôi như thế này! Mong rằng những hành của tôi chẳng phải như thế này!”

9) Và này những Tỉ-khâu, vì những hành là vô ngã. Do vậy, những hành đi tới bệnh thiến, và ko thể với được những hành: “Mong rằng những hành của tôi như thế này! Mong rằng những hành của tôi ko phải như thế này!”

10) Thức là vô ngã, này những Tỉ-khâu, nếu thức là ngã, thời thức ko thể đi tới bệnh thiến, và với thể với được thức như sau: “Mong rằng thức của tôi như thế này! Mong rằng thức của tôi chẳng phải như thế này!”

11) Và này những Tỉ-khâu, vì thức là vô ngã. Do vậy, thức đi tới bệnh thiến, và ko với thể với được thức: “Mong rằng thức của tôi như thế này! Mong rằng thức của tôi chẳng phải như thế này!”

12) Này những Tỉ-khâu, những Ông nghĩ thế nào? Sắc là thường hay vô thường?

– Là vô thường, bạch Thế Tôn!

– Loại gì vô thường là khổ hay lạc?

– Là khổ, bạch Thế Tôn.

– Loại gì vô thường, khổ, chịu sự biến hoại, với hợp lý chăng lúc quán mẫu đó là: “Loại này là của tôi, mẫu này là tôi, mẫu này là tự ngã của tôi?”

– Thưa ko, bạch Thế Tôn.

13) Thọ là thường hay vô thường?

– Là vô thường, bạch Thế Tôn.

– Loại gì vô thường là khổ hay lạc?

– Là khổ, bạch Thế Tôn.

– Loại gì vô thường, khổ, chịu sự biến hoại, với hợp lý chăng lúc quán mẫu đó là: “Loại này là của tôi, mẫu này là tôi, mẫu này là tự ngã của tôi?”

– Thưa ko, bạch Thế Tôn

14)Tưởng là thường hay vô thường?

– Là vô thường, bạch Thế Tôn.

– Loại gì vô thường là khổ hay lạc?

– Là khổ, bạch Thế Tôn.

– Loại gì vô thường, khổ, chịu sự biến hoại, với hợp lý chăng lúc quán mẫu đó là: “Loại này là của tôi, mẫu này là tôi, mẫu này là tự ngã của tôi?”

– Thưa ko, bạch Thế Tôn

15)Những hành là thường hay vô thường?

– Là vô thường, bạch Thế Tôn.

– Loại gì vô thường là khổ hay lạc?

– Là khổ, bạch Thế Tôn.

– Loại gì vô thường, khổ, chịu sự biến hoại, với hợp lý chăng lúc quán mẫu đó là: “Loại này là của tôi, mẫu này là tôi, mẫu này là tự ngã của tôi?”

– Thưa ko, bạch Thế Tôn.

16) Thức là thường hay vô thường?

– Là vô thường, bạch Thế Tôn.

– Loại gì vô thường là khổ hay lạc?

– Là khổ, bạch Thế Tôn.

– Loại gì vô thường, khổ, chịu sự biến hoại, với hợp lý chăng lúc quán mẫu đó là: “Loại này là của tôi, mẫu này là tôi, mẫu này là tự ngã của tôi?”

– Thưa ko, bạch Thế Tôn.

17) Do vậy, này những Tỉ-khâu, phàm sắc gì quá khứ, vị lai, hiện tại, thuộc nội hay ngoại, thô hay tế, liệt hay thắng, xa hay sắp; tất cả sắc cần phải như thật quán với chánh trí tuệ như sau: “Loại này ko phải của tôi, mẫu này ko phải là tôi, mẫu này ko phải tự ngã của tôi.”

18) Phàm thọ gì quá khứ, vị lai, hiện tại, thuộc nội hay ngoại, thô hay tế, liệt hay thắng, xa hay sắp; tất cả thọ cần phải như thật quán với chánh trí tuệ như sau: “Loại này ko phải của tôi, mẫu này ko phải là tôi, mẫu này ko phải tự ngã của tôi.”

19) Phàm tưởng gì quá khứ, vị lai, hiện tại, thuộc nội hay ngoại, thô hay tế, liệt hay thắng, xa hay sắp; tất cả tưởng cần phải như thật quán với chánh trí tuệ như sau: “Loại này ko phải của tôi, mẫu này ko phải là tôi, mẫu này ko phải tự ngã của tôi.”

20) Phàm những hành gì quá khứ, vị lai, hiện tại, thuộc nội hay ngoại, thô hay tế, liệt hay thắng, xa hay sắp; tất cả những hành cần phải như thật quán với chánh trí tuệ như sau: “Loại này ko phải của tôi, mẫu này ko phải là tôi, mẫu này ko phải tự ngã của tôi.”

21) Phàm thức gì quá khứ, vị lai, hiện tại, thuộc nội hay ngoại, thô hay tế, liệt hay thắng, xa hay sắp; tất cả thức cần phải như thật quán với chánh trí tuệ như sau: “Loại này ko phải của tôi, mẫu này ko phải là tôi, mẫu này ko phải tự ngã của tôi.”

22) Thấy vậy, này những Tỉ-khâu, bậc Đa văn Thánh môn đệ yếm li đối với sắc, yếm li đối với thọ, yếm li đối với tưởng, yếm li đối với những hành, yếm li đối với thức. Do yếm li, vị đó li tham. Do li tham, vị đó giải thoát. Trong sự giải thoát, trí khởi lên: “Ta đã được giải thoát”. Vị đó biết rõ: “Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, những việc nên làm đã làm, ko còn trở lui trạng thái này nữa.”

23) Thế Tôn thuyết tương tự. Nhóm năm vị Tỉ-khâu hoan hỉ, tín thọ lời Thế Tôn dạy. Trong lúc lời dạy này được nói lên, tâm của nhóm năm vị Tỉ-khâu được giải thoát khỏi những lậu hoặc, ko với chấp thủ.

Thuyết Vô ngã trong Thượng Toạ bộ[sửa|sửa mã nguồn]

Thắc mắc giáo lý vô ngã thật sự là gì và với đúng là giáo lý của đức Phật lịch sử hay ko đã gây nhiều cuộc tranh luận dài dẳng trong giới Phật học. Thượng Toạ bộ (sa. sthaviravādin, pi. theravādin) và Thuyết Nhất Thiết Hữu bộ diễn giảng những lời dạy của Phật bằng một cách mà, qua đó, họ quả quyết là ko với một tự ngã nào, như chúng ta với thể thuận lợi tìm thấy trong những tác phẩm của họ.

Từ attā (thân danh từ attan) trong tiếng Pali là một đại từ phản thân chính quy (regular reflexive pronoun), được dịch thành “nơi chính người đó”, “chính tôi” tuỳ trường hợp. Nếu attā là một thật danh từ (substantive) thì cũng ko phải lúc nào dịch là “ngã” cũng đúng, mà thỉnh thoảng chuẩn xác hơn nếu ta sử dụng từ “bản tính”, hay “nội tại [của người ấy]”. Để diễn tả một “tư nhân” thì Thượng Toạ bộ tiêu dùng chữ Pali puggala (bổ-đặc-già-la 補特伽羅, sa. pudgala), trong tiếng nói hằng ngày ta cũng với thể hiểu đây là chủ thể của những hoạt động tâm lý cũng như thân thể. Hai chữ khác thường gặp là satta (chúng sinh, sa. sattva) hoặc từ ghép nāmarūpa (danh sắc), trong trường hợp này đặc trưng chỉ một “tư nhân được hợp thành”.

Thượng Toạ bộ cũng tìm cách tiếp cận vấn đề vô ngã, nhưng lại ko hoàn toàn sa lạc vào phương pháp thuần lý luận như Thuyết Nhất Thiết Hữu bộ. Họ cũng ko tìm cách khắc phục những gì đức Phật lịch sử để lại ko giảng giải. Tuy nhiên, họ vẫn muốn tạo dựng một toà nhà tư tưởng tiền hậu nhất trí, tổng hợp và giảng giải những vấn đề triết học và thuộc về những vấn đề triết học này – điều dĩ nhiên – là vô ngã, một vấn đề par excellence được ghi lại trong nhiều bộ kinh. A-tì-đạt-ma bảy phần của Thượng Toạ bộ được hình thành trên chính cơ sở vật chất này.

Sự tái sinh ko với một tự ngã được đức Phật giảng giải qua thuyết Duyên khởi với mười hai nhân duyên hệ thuộc. Những vị Cao tăng Thượng Toạ bộ phát triển từ cơ sở vật chất này một toàn cầu quan mang tính chất năng động tương quan. Tất cả những gì hiện hữu, kể cả con người, đều là một tiến trình được hình thành bởi những tính chất đặc thù, được gọi là Pháp (hoặc đạt-ma, pi. dhamma, sa. dharma), H.W. Schumann tóm tắt như sau (Buddhismus, tr. 118.):

Những pháp được kiến tạo bởi những pháp khác, kết hợp với những pháp hiện hành để trở thành những kết hợp khác hình thành toàn cầu hiện hữu, để rồi sau đó huỷ hoại, trở thành nhân duyên cho những pháp khác, nhường chỗ cho những pháp khác xuất hiện. Chúng ko phải là những đặc tính của một thật chất, mà phối hợp ko cần một chủ thể để trở thành những hiện tượng “con người” và “toàn cầu”. Những pháp tương tự như một nhạc điệu âm nhạc. Ko một âm nào với thể tồn tại lâu hơn một phần giây, một khoảnh khắc người ta với thể nghe được nó, nhưng chính qua đó mà những đơn âm này với thể tiếp nối nhau để tạo thành một nhạc điệu. Hiện thật chỉ nằm trong toàn cầu hiện tượng được tạo bởi chư pháp. Ko với sự tồn tại, chỉ với sự lưu chuyển.

Người ta phân biệt hai tiến trình của chư pháp, bên trong và bên ngoài. Tiến trình bên trong lý giải những hiện tượng kỳ lạ xảy ra nội tâm, sự thăng trầm của tiềm thức tất cả chúng ta và sự biến chuyển liên tục của những mối tư duy. Vì Phật khái niệm ” quốc tế ” chính là những gì được phản ánh trong tiềm thức vì vậy tiến trình bên trong này của Thượng Toạ bộ cũng lý giải hiện tượng kỳ lạ ” quốc tế chủ quan “. Tuỳ theo sự Open của chư pháp và sự tích hợp của chư pháp trong tiềm thức mà hình tượng của quốc tế bên ngoài biến chuyển .Tiến trình bên ngoài tạo cơ sở vật chất kim chỉ nan cho sự tái sinh ko một chủ thể. Một tiến trình được phát động bằng nghiệp và hình thành một ” cá thể ” nhất định tuỳ theo chất lượng của chính nghiệp này. Mặc dù những biểu lộ như ” khổ “, ” nghiệp ” và ” giải thoát ” được quy về một chủ thể, nhưng theo Thượng Toạ bộ thì chủ thể này chỉ là một mẫu gì đó mang đặc thù kinh nghiệm tay nghề, một khối tổng hợp trong thời khắc tạm thời của chư pháp, ko với một thật thể nào .

Đại luận sư Phật Âm (pi. buddhaghosa) viết như sau trong bộ luận Thanh tịnh đạo (Bản dịch của Nyānatiloka, Der Weg zur Reinheit, tr. 597, 719-720):

Chỉ với khổ, nhưng chẳng với người chịu khổ,

Với nghiệp, nhưng chẳng với người tạo nghiệp

Với giải thoát, nhưng ko với người đạt giải thoát

Đường đi thì với, nhưng chẳng thấy người đi (Vism 16, 19II S. 513)

✧✧✧

Ko tìm được người tạo nghiệp

Chẳng với chúng sinh chịu nghiệp quả

Chỉ với những vật trống ko

Người nào nhận thức được tương tự là người với trí. (Vism 19, 20II S. 602)

Thượng Toạ bộ liệt kê 82 pháp khác nhau và quan yếu ở đây là sự phân loại chư pháp thành hữu vi (pi. saṅkhata) và vô vi (pi. asaṅkhata). Những pháp hữu vi chính là những nhân tố hình thành cuộc sống, toàn cầu và khổ ách. Pháp vô vi duy nhất là Niết-bàn. Như đặc tính “vô vi” cho thấy, pháp này ko được tạo bởi nghiệp lực mà tồn tại thường hằng.

Tương tự thì theo Thượng Toạ bộ, toàn cầu chung quy được hình thành bởi chư pháp. Chỉ chư pháp mới là hiện thật. Thượng Toạ bộ nhấn mạnh vai trò của tiếng nói trong toàn cầu chúng ta. Tỉ-khâu Na-tiên nói với vua Di-lan-đà: “Xe” chỉ là một biểu thị, một cách gọi, một tên được sử dụng lúc những yếu tố quy tụ, và trường hợp “tư nhân” cũng tương tự tương tự (Frauwallner: Geschichte der Buddhistischen Philosophie, tr. 69-70).

Nhưng qua đó thì một vấn đề khác lại xuất hiện: Sự thừa nhận chư pháp mang một thật thể, một ngã. Tuy nhiên, giữa lập trường chấp pháp ngã này và chấp ngã của Bà-la-môn giáo với một điểm tương phản rất to, được Volker Zotz ghi lại rất chuẩn xác (Die Geschichte der buddhistischen Philosophie, S. 73.):

“Việc phản bác bỏ một thật thể chủ quan dẫn tới trường hợp thừa nhận hiện thật của những pháp khách quan. Để chứng minh ‘con người’ ko với một ngã, một bổ-đặc-già-la thì chư pháp lại mang những đặc tính của một ngã. Nhưng, vì đây ko phải là một nguyên tắc mà chỉ là một mạng lưới nhân duyên sinh khởi, cho nên, ko một pháp nào trở thành mẫu tuyệt đối, như trường hợp Ātman trong Ấn Độ giáo.”

Bổ-đặc-già-la của Độc Tử bộ[sửa|sửa mã nguồn]

Độc Tử bộ được khai sáng bởi một cao tăng tên Độc Tử (sa. vātsīputra) thuộc Thượng Toạ bộ. Trước lúc hoà nhập tăng-già, vị này theo giáo lý Bà-la-môn. Tài liệu của trường phái này đã bị huỷ sắp hết, chỉ còn bốn tác phẩm đã được dịch sang Hán văn trong Đại Chính Tân Tu Đại Tạng kinh. Ngoài ra, người ta với thể tìm thấy lập trường của Độc Tử bộ trong những bộ luận của những trường phái khác.

Đối nghịch ý kiến của những trường phái Phật giáo khác, Độc Tử bộ thừa nhận một bổ-đặc-già-la, một “tư nhân” và tư nhân này là chủ thể của sự tồn tại, sự chuyển biến và sự tịch diệt.

Ba đặc tướng của bổ-đặc-già-la[sửa|sửa mã nguồn]

Theo Tam-di-để bộ luận thì ba đặc tướng xác định một bổ-đặc-già-la như sau:

1. Bổ-đặc-già-la được xác định qua cơ sở vật chất (sa. āśrayaprajñaptapudgala).

問曰。云何依說

答如佛所說。語跋婆耶言。是是行所依說。是

是其名安

是名依說如火譬。如佛語舍利弗。有人名象

白淨可愛。四大所成是名我。如是一切亦如

乳譬。如是依修多羅等所說。是名依說

Hỏi: Thế nào là “được xác định qua cơ sở vật chất?” Đáp: Tương tự như Phật thuyết. Ngài nói với Bạt-bà-da (跋婆耶, sa. pāpaka): “Trên cơ sở vật chất của những hành (行, ở đây chỉ những pháp hữu vi chung chung, ko phải là hành trong nhóm ngũ uẩn) này những hành nọ mà người ta gọi là ‘được xác định qua cơ sở vật chất’. Tư nhân được xác định qua cơ sở vật chất giống như lửa vậy”. Và Phật bảo Xá-lợi-phất (舍利弗, sa. śāriputra) như sau: “Với một người tên Tượng, thanh tịnh khả ái, được hình thành bởi tứ đại và được gọi là một ‘ngã’. Và tất cả những trường hợp khác đều tương tự. Hãy lấy ví dụ của sữa.” Kinh văn đều thuyết giải như thế, và đó chính là “được xác định qua cơ sở vật chất”.

Hạ tầng đây chính là ngũ uẩn. Bổ-đặc-già-la này hơn là sự tổng hợp của ngũ uẩn và là tác nhân chính phối hợp đời sống của một cá thể. Nói cách khác : Bổ-đặc-già-la chính là nhân vật nắm giữ một thân thể, giữ gìn nó một khoảng chừng thời hạn nhất định để rồi đảm nhiệm một thân thể khác sau lúc chết. Bổ-đặc-già-la tương tự như một người mang nhiều quần áo khác nhau. Mối đối sánh tương quan đặc trưng giữa ngũ uẩn và bổ-đặc-già-la được gọi là tương tục thống nhất thể của một cá thể và tương tục thống nhất thểnày là một mẫu gì đó độc lập ko hệ thuộc. Nếu với một tương tục thống nhất thể thì phải với người chủ của sự tương tục này. Bổ-đặc-già-la chính là người sống một thời hạn, là người vui mừng hoặc âu lo về nghiệp quả của mình. Bổ-đặc-già-la là cơ sở vật chất của trí tưởng, của tiềm thức v.v…

2. Bổ-đặc-già-la được xác định qua sự chuyển đổi (sa. saṃkramaprajñaptapudgala).

問曰。云何度說人

答曰。以是時度異有是時。佛說度眾生。云何

度說眾生。過去說未來說現在說

。。。。

。。。佛依三世行制三說。如是

應知

以是行度說是名度說

Hỏi: Thế nào là “một người được xác định qua sự chuyển đổi (độ 度, sa. saṃkrama)?” Đáp: Vào thời khắc bước từ cuộc sống này sang một cách hiện hữu khác thì Phật gọi là một chúng sinh trên cơ sở vật chất chuyển đổi. Vì sao nói tới “một chúng sinh được xác định qua sự chuyển đổi?” Vì sự xác định của quá khứ, vị lai và hiện tại.

Nên biết rằng, Phật nương vào chư hành trong tam vậy mà lập ba xác định. Đó là cách xác định chư hành qua sự chuyển đổi và cách xác định [bổ-đặc-già-la] qua sự chuyển đổi.

Bổ-đặc-già-la được xác lập qua sự quy đổi là một cách gọi tương ưng với ba chi phần khác : Quá khứ, vị lai và hiện tại. Sự kiện này chứng tỏ việc tương tục thống nhất thể ko những lưu chuyển trong hiện tại, mà với nguồn gốc từ quá khứ và sẽ liên tục lưu chuyển trong tương lai. Hơn nữa, đây cũng là cách lý giải của Độc Tử bộ về ” người đảm nhiệm quả báo “, mối đối sánh tương quan giữa người tạo nghiệp và người thụ nhận .

3. Bổ-đặc-già-la được xác định qua sự diệt độ (sa. nirodhaprajñaptapudgala).

云何滅說。答逐依說人度說人

佛說滅說人。如過去身壞時。是名滅說。

如是

如佛所說。漏盡比丘五陰無常滅。是名滅說。

如佛說偈言

智者莫能測得至無動樂

是名滅說。

Hỏi: Thế nào là “được xác định qua sự diệt độ (滅, sa. nirodha)?” Đáp: Sau lúc nói về sự xác định qua cơ sở vật chất và sự xác định qua chuyển đổi, Phật nói về một tư nhân được xác định bởi sự diệt độ. Vì thân thể quá khứ bị huỷ diệt nên gọi là được xác định bởi sự diệt độ. Phật nói: “Nơi Tỉ-khâu đã tận diệt được những lậu hoặc (漏, sa. āsrava) thì ngũ ấm vô thường huỷ diệt”. Phật nói trong một kệ-đà: “Chiều sâu của một trí giả khó mà lường được, vì ông ta đã tới nơi an lạc bất động”. Đó là cách xác định [một bổ-đặc-già-la] qua sự diệt độ.

Mục đích ở đây là tôn vinh sự kiện Phật hoặc một A-la-hán, sau lúc đạt vô dư y Niết-bàn là hiện thân của một người đạt giải thoát, lưu trú trong thanh nhàn .

Theo Độc Tử bộ thì với năm nhân tố với thể nhận thức được (sa. jñeya) mà trong đó, ba nhân tố đầu là ba loại pháp hữu vi, là những pháp ta với thể tìm thấy trong quá khứ, hiện tại và vị lai. Nhân tố thứ tư là một pháp vô vi, là Niết-bàn. Nhân tố thứ năm là mẫu “bất khả thuyết” (sa. avaktavya), chính là bổ-đặc-già-la, chẳng thuộc vào pháp vô vi, mà cũng chẳng thuộc vào pháp hữu vi.

Bổ-đặc-già-la ko khác nhưng cũng ko giống ngũ uẩn. Bổ-đặc-già-la ko hề là ngũ uẩn, vì nếu tương tự, y phải Open và huỷ diệt cùng với ngũ uẩn. Bổ-đặc-già-la cũng ko khác ngũ uẩn, chính do nếu khác, y hoàn toàn với thể sống sót bên ngoài ngũ uẩn, và vĩnh cửu, ko mang một đặc tính nào, giống như hư vô, ko với năng lực hoạt động tiêu khiển .

Ngoài ra, Độc Tử bộ còn đề xướng 15 thuyết mà trong đó, hai điểm rất quan yếu quy về thuyết vô ngã: 1. Với một thật thể bất hoại và 2. Chỉ với một mẫu tuyệt đối, là Niết-bàn.

Giáo lý của Độc Tử bộ hoàn toàn với thể xem là phản ứng trực tiếp khó khăn đối đầu thuyết đạt-ma của Thượng Toạ bộ, đặc trưng quan yếu là những học giả chuyên theo A-tì-đạt-ma. Độc Tử bộ tìm cách xử lý yếu tố Phật lưu lại hiển nhiên lúc nói tới thuyết vô ngã : Một mặt nói về sự tái sinh và giải thoát của một chúng sinh với vẻ như như chúng sinh này sống sót một cách đơn cử và mặt khác nói tới thuyết nhân duyên sinh và vô ngã mà vì vậy, chúng sinh đó ko hề sống sót. Độc Tử bộ biện luận rằng, nếu với tái sinh và giải thoát thì thế tất với một chủ thể tái sinh và đạt giải thoát .Song song với yếu tố phải tâm lý như ” làm mà ko với người làm ” cũng với một yếu tố trong thực tiễn khác : Vì sao một người nào đó phải trau dồi kỹ năng và tri thức, tuân thủ pháp giới và thực hiện thực tế thiền định nếu ko phải chính ông ta thâu nhận những hiệu quả đó ? Đối với Độc Tử bộ thì luật nhân quả chỉ với ý nghĩa lúc với một chủ thể đảm nhiệm quả báo của chính mình làm, tốt cũng như xấu .

Sách chuyên khảo[sửa|sửa mã nguồn]

• Collins, Stevens: Selfless Persons. Imagery and Thought in Theravāda Buddhism. Cambridge: Cambridge University Press 1982.
• Conze, Edward: Buddhistisches Denken. Drei Phasen der buddhistischen Philosophie in Indien. Frankfurt/Main 1988 (Buddhist Thought in India, London 1962).
• Frauwallner, E.:

Geschichte der indischen Philosophie I-II, Salzburg, 1953-1956.

Die Philosophie des Buddhismus. Philosophische Grundtexte; Berlin 1956.

• Glasenapp, H. v. (Herausg.): Pfad zur Erleuchtung. Buddhistische Grundtexte, München: Diederichs, 1974. (Diederichs Gelbe Reihe)
• Halbfass, Wilhelm: Karma und Wiedergeburt yên Indischen Denken. München: Hugendubel, 2000 (Diederichs Gelbe Reihe).
• Nyānatiloka (Übers.): Visuddhi Magga. Der Weg zur Reinheit, Konstanz 1952.
• Schumann, H. W.: Buddhismus. Stifter, Schulen und Systeme. München: Diederichs, 1993 (Diederichs Gelbe Reihe).
• Taishō Tripiṭaka Vol. 25, No. 1506 三法度論 (Tridharmakaśāstra, TDS), Vol. 32, No. 1649 三彌底部論 (Sāṃmitīyanikāyaśāstra, SNS). CBETA Chinese Electronic Tripitaka V1.0 (Big5) Normalized Version, Release Date: 1999/12/10. Distributed free of charge. For details please read at http://ccbs.ntu.edu.tw/cbeta/result/cbintr_e.htm
• Thich Thien Chau (Thích Thiện Châu 釋善珠):

“The Literature of the Pudgalavādins”. In: Journal of the International Association of Buddhist Studies.

La Littérature des Personalistes dans le Bouddhisme Ancien. Editions de Ho Chi Minh Ville 1999.

• Zotz, Volker: Geschichte der Buddhistischen Philosophie, Hamburg, 1996.

Source: https://blogchiaseaz.com
Category: Hỏi Đáp