Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống ý kiến và tư tưởng của Hồ Chí Minh trong sự nghiệp cách mệnh của ông được Đảng Cùng sản Việt Nam tổng kết, hệ thống hóa. Hệ thống tư tưởng này bao gồm những ý kiến về những vấn đề cơ bản của cách mệnh Việt Nam,[1] từ cách mệnh dân tộc dân chủ sở hữu dân tới cách mệnh xã hội chủ nghĩa; vận dụng và phát triển Chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của Việt Nam.[2]

Những nội dung trong tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành và tăng trưởng gắn với những thời kì hoạt động tiêu khiển của Hồ Chí Minh trong trào lưu cách mệnh Nước Ta và quốc tế [ 3 ] vào đầu và giữa thế kỷ 20. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh giám định và nhận định Tư tưởng Hồ Chí Minh là sự kết tinh của văn hóa truyền thống dân tộc bản địa Nước Ta, tư tưởng cách mệnh Pháp, tư tưởng tự do của Hoa Kỳ, lý tưởng cùng sản Marx – Lenin, tư tưởng văn hóa truyền thống phương Đông, văn hóa truyền thống phương Tây và phẩm chất cá thể của Hồ Chí Minh. [ 4 ]

Tư tưởng Hồ Chí Minh đã được xác định là một hệ tư tưởng chính thống của Đảng Cùng sản Việt Nam kế bên chủ nghĩa Mác-Lênin, được chính thức đưa ra từ Đại hội VII của Đảng. Đảng Cùng sản Việt Nam, Nhà nước Việt Nam cùng những ý kiến chính thống ở Việt Nam hiện nay đều thống nhất giám định Tư tưởng Hồ Chí Minh chính là cách vận dụng thông minh Chủ nghĩa Mác-Lênin trong điều kiện cụ thể của Việt Nam và coi tư tưởng Hồ Chí Minh đã trở thành một tài sản ý thức quý báu của Đảng Cùng sản Việt Nam và của dân tộc Việt Nam.[5] Đảng Cùng sản Việt Nam xác định lấy Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là kim chỉ nam cho mọi hành động và thắng lợi của cách mệnh Việt Nam.[6][7] Đảng Cùng sản Việt Nam luôn tăng cường tuyên truyền xúc tiến việc học tập và làm theo Tư tưởng Hồ Chí Minh ở tất cả những tầng lớp trong xã hội.

Phần to những giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh ko phân tích những ý kiến của ông theo những thời kỳ lịch sử, ko phân tích cụ thể những tác phẩm của ông theo chiều thời kì. Tiêu biểu như năm 1930 lúc thành lập Đảng Cùng sản Việt Nam, ông cho rằng đấu tranh phóng thích dân tộc đi kèm đấu tranh phóng thích giai cấp. Lúc thành lập Việt Minh thì gác lại chủ trương đấu tranh giai cấp mà thực hiện đấu tranh đòi những quyền tự do dân chủ và kết đoàn toàn dân chống phát xít theo đường lối Quốc tế Cùng sản (chủ trương này khá trùng lặp với đường lối của Nguyễn Văn Cừ lúc làm Tổng bí thư). Tới giai đoạn năm 1945, lúc cần tranh thủ sự ủng hộ của Đồng Minh cho nền độc lập của Việt Nam, ông tuyên bố “giải thể Đảng Cùng sản Đông Dương” và tán thưởng nền dân chủ.

Tư tưởng Hồ Chí Minh chỉ chính thức đưa vào Cương lĩnh của Đảng Cùng sản Việt Nam năm 1991, sau lúc công cuộc Đổi mới phát động, đồng ý chấp thuận phân hóa giai cấp, nhiều lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin ko mang tính khả thi trong cơ chế thị trường phải gác lại như đạo đức xã hội chủ nghĩa, thiết kế xây dựng con người xã hội chủ nghĩa, làm theo năng lượng hưởng theo lao động trên toàn xã hội … ( chủ nghĩa cùng sản đặt ra tiềm năng sau cuối là xóa bỏ giai cấp, bóc lột, xóa bỏ giàu – nghèo, làm theo năng lượng hưởng theo nhu yếu, công hữu trên nền tảng dân chủ, xóa bỏ giáo điều tôn giáo được xem là mị dân, xóa bỏ nhà nước đi tới dân chủ trực tiếp và đồng đẳng, xóa bỏ những đường biên giới vương quốc, đưa những dân tộc bản địa tới cùng một quyền lợi, xóa bỏ bất đồng đẳng giữa những dân tộc bản địa trên khoanh vùng phạm vi quốc tế … ). Những giáo trình của Nước Ta thường khai thác tư tưởng Hồ Chí Minh theo khunh hướng trên .

Hoàn cảnh sinh ra

Nước Ta cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX

Vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, chính quyền nhà Nguyễn đã thi hành chính sách đối nội, đối ngoại cổ hủ, ko mở ra cho Việt Nam thời cơ xúc tiếp và bắt nhịp với sự phát triển của toàn cầu. Ko phát huy được những thế mạnh của truyền thống dân tộc và quốc gia, ko chống lại được mưu mô xâm lược của thực dân Pháp. Lúc thực dân Pháp xâm lược Việt Nam năm 1858 và tới năm 1883, triều đình Huế ký kết Hiệp ước Harmand với đế quốc Pháp, thừa nhận quyền bảo hộ của họ trên khắp An Nam.[8] Từ sau Hiệp ước Patenôtre năm 1884, Việt Nam trở thành một nước thuộc địa nửa phong kiến.

Trong suốt trật tự thực dân Pháp quản lý, từ giữa thế kỷ XIX tới đầu thế kỷ XX, đã mang nhiều cuộc khởi nghĩa nổi dậy chống thực dân Pháp. Những cuộc khởi nghĩa vũ trang dưới khẩu hiệu ” Cần vương ” do những văn thân, sĩ phu chỉ huy sau cuối cũng thất bại. Những cuộc khởi nghĩa vũ trang này mang đậm ý thức yêu nước và đầy dũng khí trước quân địch, nhưng đều dưới sự dẫn dắt của những tư tưởng phong kiến và tư sản và đều thất bại. Cách mệnh Nước Ta lâm vào cuộc khủng khoảng chừng thâm thúy về đường lối cứu nước. [ 9 ]Những cuộc khai thác thuộc địa của thực dân Pháp ở Nước Ta đã làm cho xã hội Nước Ta mang sự phân hóa giai cấp-xã hội thâm thúy. Tạo tiền đề bên trong cho trào lưu đấu tranh phóng thích đân tộc đầu thế kỷ XX. Xã hội Nước Ta sống sót nhiều xích míc. Với thể kể ra những xích míc chính sau : [ 10 ] [ 11 ]

• Tranh chấp giữa dân tộc Việt Nam và thực dân Pháp.
• Tranh chấp giữa người dân lao động và quan lại phong kiến.
• Tranh chấp giữa giai cấp người lao động Việt Nam và giai cấp tư sản.

Đầu thế kỷ XX, những trào lưu vũ trang kháng chiến chống Pháp rầm rộ, lan rộng ra cả nước nhưng đều thất bại ( chủ trương cầu viện, tiêu dùng vũ trang Phục hồi độc lập của Phan Bội Châu ; chủ trương ” ỷ Pháp cầu tân tiến ” bằng cách chấn dân khí, khai dân trí, hậu dân số, trên hạ tầng đó mà từ từ tính chuyện phóng thích của Phan Châu Trinh ; khởi nghĩa nặng cốt cách phong kiến của Hoàng Hoa Thám ; khởi nghĩa theo thiên hướng cách mệnh dân chủ tư sản của Nguyễn Thái Học ) .Sự thất bại của trào lưu chống thực dân Pháp cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX vừa chứng tỏ sự lỗi thời của hệ tư tưởng phong kiến, sự yếu ớt và bất lực của hệ tư tưởng tư sản, vừa từng bước sẵn sàng chuẩn bị tiền đề cho một phương hướng mới của sự nghiệp phóng thích dân tộc bản địa. [ 12 ] [ 13 ] Theo Tạp chí Cùng sản, những điều này cho thấy, trào lưu cứu nước của nhân dân Nước Ta muốn đi tới thắng lợi, phải đi theo con đường mới, đó là con đường cách mệnh vô sản. [ 14 ]

Toàn cầu

Toàn cầu trong trật tự tiến độ cuối thế kỷ XIX tới đầu thế kỷ XX cũng đang mang những biến chuyển to to :

• Chủ nghĩa tư bản từ giai đoạn khó khăn tự do đã chuyển sang giai đoạn độc quyền, xác lập quyền thống trị trên phạm vi toàn toàn cầu. Chủ nghĩa đế quốc với bản tính của mình đã trở thành quân thù chung của tất cả những dân tộc thuộc địa.[15]
• Thực tế lịch sử: trong quá trình xâm lược và thống trị của chủ nghĩa thực dân, tại những nước nhược tiểu ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latinh, sự bóc lột phong kiến trước kia vẫn được duy trì kế bên sự bóc lột thuộc địa mang tính tư bản chủ nghĩa. Kế bên những giai cấp cơ bản trước kia, đã xuất hiện thêm những giai cấp, tầng lớp xã hội mới, trong đó mang người lao động và tư sản.[16]
• Chiến tranh Toàn cầu I bùng nổ.[15]
• Từ cuộc đấu tranh sôi nổi của người lao động những nước tư bản chủ nghĩa cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỉ XX đã dẫn tới một cao trào mới của cách mệnh toàn cầu với đỉnh cao là Cách mệnh Tháng Mười Nga thắng lợi (1917). Cuộc cách mệnh vĩ đại này đã làm “Thức tỉnh những dân tộc châu Á”, Cuộc cách mệnh vô sản ở nước Nga thành công đã nêu một tấm gương sáng về sự phóng thích những dân tộc bị áp bức, mở ra trước mắt họ thời đại cách mệnh chống đế quốc, thời đại phóng thích dân tộc.[13]
• Quốc tế III được thành lập (1919). Phong trào người lao động trong những nước Tư bản Chủ nghĩa và phong trào phóng thích của những nước thuộc địa càng mang quan hệ mật thiết với nhau trong cuộc đấu tranh chống quân thù chung của họ là Chủ nghĩa Đế quốc.[15][17]

Nguồn gốc

Truyền thống dân tộc bản địa Nước Ta

Chủ nghĩa yêu nước với ý chí quật cường, tự lực, tự cường để dựng nước và giữ nước tồn tại trong suốt lịch sử của dân tộc. Đồng thời, trong quá trình dựng nước, giữ nước, ý thức kết đoàn và ý thức dân chủ cũng xuất hiện. Tinh thần kết đoàn và ý thức dân chủ làm cho mối quan hệ Tư nhân – Gia đình – Làng – Nước ngày càng trở nên bền chặt và nương tựa vào nhau để sinh tồn và phát triển. Trị giá truyền thống của người Việt là dũng cảm, chuyên cần, dẻo dai trong lao động sản xuất, chống chọi để sinh tồn và phát triển trước thiên nhiên và quân thù xâm lược. Nhưng đồng thời, trong quá trình đó, dân tộc Việt Nam cũng tiếp nhận những trị giá văn hóa, văn minh của nhân loại. Người Việt mang tư duy mở và mềm mỏng làm cho họ tiện lợi tiếp nhận những tư tưởng bên ngoài. Trong lúc là đảng viên Đảng xã hội Pháp, Hồ Chí Minh đã tiếp nhận chủ nghĩa Lenin với mục tiêu phóng thích dân tộc trong lúc nhiều đồng chí Pháp của ông chọn con đường dân chủ xã hội với chủ trương cải cách xã hội nhưng chấp nhận nền dân chủ. Chủ nghĩa yêu nước là điểm xuất phát, là hạ tầng để Hồ Chí Minh tiếp nhận chủ nghĩa Marx – Lenin; là một trong những nguồn gốc chủ yếu hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.[4]

Tư tưởng Đông – Tây

Tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành trên hạ tầng tiếp thu tư tưởng Đông – Tây mà trước hết là tư tưởng phương Đông mà đặc trưng là Phật giáo và Nho giáo đã được Việt hóa. Phật giáo và Nho giáo Việt Nam đã tác động tới Hồ Chí Minh ngay từ lúc còn nhỏ ở trong môi trường giáo dục – văn hóa Việt của làng xã Việt Nam, dưới sự dạy bảo của gia đình với người cha, vừa là thầy và những nhà nho yêu nước khác. Sau này, lúc trở thành người cùng sản, ông vẫn tiếp tục tìm hiểu những trào lưu tư tưởng mới ở Ấn Độ và Trung Hoa mà tiêu biểu là chủ nghĩa Gāndhī và chủ nghĩa Tôn Dật Tiên. Ông đã tìm thấy trong “chủ nghĩa Tôn Dật Tiên mang ưu điểm là chính sách của nó thích hợp với điều kiện nước ta”.

Năm 1923, trong lý lịch tự khai lúc tới Liên Xô, Nguyễn Ái Quốc tự giới thiệu: “Tôi xuất thân từ một gia đình nhà Nho, nơi mà những thanh niên đều theo học đạo Khổng”. Rồi tại Đại hội Quốc tế cùng sản năm 1935, Nguyễn Ái Quốc lại ghi trong lý lịch: “Thành phần gia đình nhà nho”.

Sự tương đồng giữa thuyết Đại đồng của Nho giáo và chủ nghĩa cùng sản làm cho Hồ Chí Minh và nhiều nhà lãnh đạo cách mệnh Việt Nam khác mang nền tảng Nho học tiện lợi chấp nhận chủ nghĩa cùng sản. Hồ Chí Minh thấy được khả năng thích ứng của chủ nghĩa cùng sản tại Việt Nam do sự tương đồng giữa chủ nghĩa cùng sản và lý tưởng Đại đồng của Nho giáo. Ông tiêu dùng những từ ngữ, những mệnh đề của Khổng Tử vốn rất thân thuộc với truyền thống văn hoá Việt Nam để kết nối những trị giá chung trong thuyết lí Nho giáo và thuyết lí Marx. Trong bài Le Grand Confucius (Đức Khổng Tử vĩ đại) đăng trên tạp chí Communise số ra ngày 15/05/1921, Nguyễn Ái Quốc đã giới thiệu thuyết Đại đồng như sau: “Đức Khổng Tử vĩ đại (năm 551 trước Công nguyên) khởi xướng nền đại đồng và thuyết giáo quyền đồng đẳng về của nả. Người nói tóm lại là: Nền hoà bình trên toàn cầu chỉ nảy nở từ nền Đại đồng trong thiên hạ. Người ta ko sợ thiếu mà chỉ sợ ko công bằng”.

Trong chiến tranh Việt Nam, ở miền Bắc buộc phải thực hiện chế độ phân phối thời chiến, Hồ Chí Minh đã từng nhắc nhở cán bộ về tư tưởng Khổng Tử: “Ko sợ thiếu chỉ sợ ko công bằng, ko sợ đói chỉ sợ lòng dân ko yên”.

Tổng kết 30 năm tiếp thu những dòng tư tưởng của mình, Hồ Chí Minh đúc rút :

“Thuyết lí của Khổng Tử mang ưu điểm là sự tu dưỡng đạo đức tư nhân. Tôn giáo Giêsu mang ưu điểm là lòng nhân ái cao cả. Chủ nghĩa Marx mang ưu điểm là phương pháp biện chứng. Chủ nghĩa Tôn Dật Tiên mang ưu điểm là chính sách thích hợp với điều kiện của nước ta… Khổng Tử, Giêsu, Karl Marx, Tôn Dật Tiên chẳng phải mang những điểm chung đó sao? Họ đều muốn mưu cầu hạnh phúc cho nhân loại, mưu cầu hạnh phúc cho xã hội. Nếu hôm nay, họ còn sống trên đời này, nếu họ ở một chỗ, tôi tin rằng họ nhất định chung sống với nhau rất tốt đẹp như những người bạn thân thiết. Tôi quyết tâm làm người học trò nhỏ của họ.”[18]

Hồ Chí Minh đã được xúc tiếp với văn hóa truyền thống phương Tây từ lúc còn ngồi trên ghế nhà trường. Lúc học ở trường tiểu học Vinh và Huế, những tư tưởng văn minh của Đại cách mệnh Pháp về “ tự do, đồng đẳng, bác bỏ ái ” đã mở màn tác động tác động can đảm và mạnh mẽ tới ông và là một trong những yếu tố tác động tác động tới ông trong việc tìm hướng đi mới sang phương Tây để tìm đường cứu nước, cứu dân .

Ba mươi năm sống, lao động, học tập và hoạt động ở nước ngoài, đặc thù là trong môi trường văn hóa phương Tây, ông đã mang điều kiện để tìm hiểu, nghiên cứu và trực tiếp trải nghiệm qua những hoạt động chính trị, văn hóa, xã hội ở đây; đã trực tiếp tìm hiểu tư tưởng của những nhà khai sáng (Voltaire, Jean-Jacques Rousseau, Montesquieu..) qua những tác phẩm của họ. Ông đã tới Pháp, Mỹ, Anh và trực tiếp thấy được đời sống xã hội tại những nơi khởi nguồn của ba cuộc cách mệnh dân tộc – dân chủ tiêu biểu trên toàn cầu. Tư tưởng cách mệnh tiến bộ của những cuộc cách mệnh này đã tác động mạnh mẽ tới Hồ Chí Minh. Đó là những tư tưởng cơ bản của chủ nghĩa dân tộc và nhân văn trong cách mệnh tư sản Mỹ và Pháp với quyền dân tộc, quyền con người và tư tưởng dân chủ mà nội dung của nó là tự do, đồng đẳng, bác bỏ ái. Đây là những điểm mới về tư tưởng trong tinh hoa văn hóa phương Tây đã tác động mạnh mẽ tới suy nghĩ, hành động và tư tưởng của Hồ Chí Minh. Sống trong môi trường dân chủ và thông qua những hoạt động dân chủ trong làm việc, sinh hoạt ở những tổ chức lao động, xã hội và chính trị ở phương Tây, Hồ Chí Minh đã hiểu được những phương thức tổ chức xã hội dân chủ, cách làm việc dân chủ và hình thành phong cách dân chủ.

Chủ nghĩa Marx – Lenin

Hồ Chí Minh đã tiếp thu thuyết lí phóng thích con người là chủ nghĩa Marx – Lenin. Lúc tiếp đón chủ nghĩa Marx – Lenin, ông từ người yêu nước trở thành người cùng sản lúc trở thành người tham gia sáng lập Đảng cùng sản Pháp .Tới với chủ nghĩa Marx – Lenin từ yên cầu của thực tiễn phóng thích dân tộc bản địa và con người, từ nhu yếu chung của trái đất về quyền dân tộc bản địa, quyền con người, Hồ Chí Minh đã vận dụng toàn cầu quan và phương pháp luận của chủ nghĩa Marx – Lenin để thăm dò và nghiên cứu thực tiễn Nước Ta và quốc tế và tự tìm ra con đường của cách mệnh Nước Ta. Vì vậy, chủ nghĩa Marx – Lenin chính là một nguồn gốc lý luận, là hạ tầng đa phần mang vai trò quyết định hành động trong việc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh và tư tưởng Hồ Chí Minh chính là sự vận dụng chủ nghĩa Marx – Lenin trong thực trạng của Nước Ta .

Cơ sở vật chất thực tiễn

Ở Nước Ta

Việt Nam mang lịch sử và văn hiến lâu đời với truyền thống chống giặc ngoại xâm nhưng tới thế kỷ XIX, Việt Nam vẫn là một quốc gia lạc hậu, kém phát triển. Tới giữa thế kỷ XIX, trước sự suy yếu của chế độ phong kiến nhà Nguyễn, đế quốc Pháp khởi đầu tiến hành xâm lược Việt Nam. Sau lúc đã hoàn thành về cơ bản công cuộc bình định Việt Nam về mặt quân sự, thực dân Pháp bắt tay vào khai thác thuộc địa Việt Nam cũng như ở Lào và Campuchia một cách quy mô và từng bước biến Việt Nam từ một nước phong kiến thành nước thuộc địa, nửa phong kiến với những biến đổi cơ bản về chính trị – kinh tế – văn hóa – xã hội. Sự biến đổi đó làm xuất hiện trong xã hội Việt Nam những giai tầng mới với sự ra đời của giai cấp người lao động, giai cấp tư sản và tầng lớp tiểu tư sản. Theo đó, kế bên tranh chấp cơ bản trong xã hội phong kiến là giữa nông dân với địa chủ phong kiến, sự xuất hiện những giai tầng mới đã làm phát sinh thêm những tranh chấp mới: giữa giai cấp người lao động Việt Nam với giai cấp tư sản, giữa toàn thể nhân dân Việt Nam với chủ nghĩa đế quốc Pháp.

Trước những đổi khác trên, trào lưu cách mệnh Nước Ta cũng từng bước mang những tăng trưởng mới đó là sự Open của trào lưu yêu nước mới và trào lưu người lao động ở Nước Ta .

Đầu thế kỷ XX, trước tác động của những cuộc vận động cải cách ở Trung Quốc của Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu, gương Duy Tân của Nhật Bản, cách mệnh Tân Hợi ở Trung Quốc, phong trào yêu nước của Việt Nam chuyển sang xu hướng dân chủ tư sản với sự dẫn dắt của những sĩ phu yêu nước mang ý thức cải cách như Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh. Tiêu biểu như những phong trào Đông Du, phong trào Duy Tân, phong trào Đông kinh nghĩa thục… Nhưng tất cả những quyết tâm cứu nước của trào lưu mới này ở Việt Nam đều bị thất bại bởi sự đàn áp của thực dân Pháp. Trường Đông kinh nghĩa thục bị đóng cửa (12-1907), phong trào chống thuế ở Trung Kỳ bị đàn áp (1908); vụ Hà Thành đầu độc thất bại (6-1908). Phong trào Đông Du bị tan rã, Phan Bội Châu và những đồng chí bị trục xuất khỏi nước Nhật (2-1909). Phong trào Duy Tân ở Trung Kỳ bị đàn áp, những thủ lĩnh như Trần Quý Cáp, Nguyễn Hằng Chi bị lên máy chém… Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Ngô Đức Kế, Đặng Nguyên Cẩn bị đày ra Côn Đảo… Dù thất bại nhưng những phong trào yêu nước này đã tiếp nối nhau duy trì ngọn lửa cứu nước tiếp tục cháy trong lòng dân tộc.

Cùng với trào lưu đấu tranh yêu nước của nhân dân, sự sinh ra và trào lưu đấu tranh của giai cấp mới là giai cấp người lao động Nước Ta sau trận chiến tranh quốc tế lần thứ nhất đã làm cho trào lưu đấu tranh phóng thích dân tộc bản địa ở Nước Ta thêm những yếu tố mới. Đặc trưng, từ đầu những năm hai mươi của thế kỷ XX, giai cấp người lao động Nước Ta ngày càng đông lại chịu tác động tác động của trào lưu cách mệnh quốc tế đã làm trào lưu đấu tranh mang đặc trưng riêng của giai cấp người lao động càng được bộc lộ rõ nét. Đây là nguồn gốc thực tiễn xã hội hết sức quan yếu cho sự sinh ra của tư tưởng Hồ Chí Minh .Tương tự, trào lưu yêu nước và trào lưu người lao động Nước Ta là hạ tầng thực tiễn trong nước cho sự sinh ra của tư tưởng Hồ Chí Minh .

Trên quốc tế

Vào cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, chủ nghĩa tư bản phương Tây chuyển từ giai đoạn tự do khó khăn sang chủ nghĩa tư bản độc quyền – giai đoạn đế quốc chủ nghĩa – đã chuyển từ mở thị trường kinh doanh sang việc những nước đế quốc tiến hành tranh giành, đẩy mạnh xâm chiếm thuộc địa, nhằm khai thác vật liệu, bóc lột và nô dịch những dân tộc ở hầu hết những nước Á, Phi và Mỹ-latinh. Tình hình đó đã làm sâu sắc thêm tranh chấp vốn mang trong lòng chủ nghĩa tư bản là tranh chấp giữa giai cấp tư sản với giai cấp vô sản ở những nước tư bản chủ nghĩa và tranh chấp giữa những nước tư bản, đế quốc với nhau và làm phát sinh tranh chấp giữa nhân dân những dân tộc thuộc địa và phụ thuộc với chủ nghĩa đế quốc thực dân. Yêu cầu phóng thích, đem lại độc lập cho những dân tộc thuộc địa ko chỉ là đòi hỏi riêng của những dân tộc thuộc địa mà còn là yêu cầu chung của những dân tộc đã xúc tiến sự phát triển mạnh mẽ của phong trào phóng thích dân tộc trên toàn cầu.    

Những tranh chấp của chủ nghĩa tư bản, chủ yếu là do tranh giành thị trường giữa những nước đế quốc, đã dẫn tới chiến tranh toàn cầu lần thứ nhất (8-1914 tới 11-1918) nhằm chia lại những khu vực tác động làm xuất hiện phong trào của nhân dân toàn cầu đầu tranh đòi hòa bình, kết thúc chiến tranh đế quốc và đó cũng là một trong những nguyên nhân bùng nổ Cách mệnh Tháng Mười Nga. Thắng lợi của Cách mệnh Tháng Mười Nga, với sự ra đời của nhà nước công nông trước hết trên toàn cầu, đã mở ra thời đại mới, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi quốc tế, đã khích lệ và xúc tiến sự phát triển của phong trào cùng sản và người lao động quốc tế, phong trào phóng thích dân tộc trên toàn cầu.

Thực tiễn của Cách mệnh Tháng Mười, sự sinh ra của nhà nước Xô viết, trào lưu cách mệnh quốc tế của giai cấp người lao động tăng trưởng với sự sinh ra và dẫn dắt của Quốc tế III cũng như trào lưu phóng thích dân tộc bản địa trên quốc tế là những nguồn gốc thực tiễn quốc tế cho sự hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh .

Quá trình hình thành và tăng trưởng

Tư tưởng Hồ Chí Minh ko hình thành ngay một lúc mà đã trải qua một quá trình tìm tòi, xác lập, phát triển và hoàn thiện, gắn liền với quá trình hoạt động cách mệnh phong phú của Hồ Chí Minh.[16] Với thể chia quá trình hoạt động cách mệnh của Hồ Chí Minh thành 5 thời kỳ sau:[19]

1. Thời kỳ hình thành tư tưởng yêu nước, thương nòi (trước năm 1911): thời kỳ này Hồ Chí Minh đã hình thành tư tưởng yêu nước, thương dân, tha thiết bảo vệ những trị giá ý thức truyền thống của dân tộc, thèm muốn học hỏi những tư tưởng tiến bộ của nhân loại.[19]
2. Thời kỳ tìm tòi con đường cứu nước, phóng thích dân tộc (1911-1920): thời kỳ này Hồ Chí Minh tìm hiểu cuộc sống của những người lao động; đã khảo sát, tìm hiểu cuộc cách mệnh Pháp, cách mệnh Mỹ, tham gia Đảng Xã hội Pháp, tìm hiểu Cách mệnh Tháng Mười Nga, học tập và đã tìm tới với chủ nghĩa Lenin, tham gia Đại hội Tua, đứng về phía Quốc tế cùng sản, tham gia sáng lập Đảng Cùng sản Pháp. Đây là thời kỳ Hồ Chí Minh đã mang sự chuyển biến về tư tưởng; từ giác ngộ chủ nghĩa dân tộc tiến lên giác ngộ chủ nghĩa Marx – Lenin, từ một đội viên chống thực dân trở thành một đội viên cùng sản Việt Nam. Đây là một bước chuyển biến cơ bản về tư tưởng cứu nước của Hồ Chí Minh: “Muốn cứu nước và phóng thích dân tộc ko mang con đường nào khác con đường cách mệnh vô sản“.[19][20]
3. Thời kỳ hình thành cơ bản tư tưởng về cách mệnh Việt Nam (1921 – 1930): thời kỳ này Hồ Chí Minh đã mang hoạt động thực tiễn và lý luận sôi nổi, phong phú ở Pháp (1921-1923), ở Liên Xô (1923-1924), ở Trung Quốc (1924-1927), ở Thái Lan (1928-1929)… Trong thời kì này, tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mệnh Việt Nam đã hình thành cơ bản. Hồ Chí Minh đã kết hợp nghiên cứu xây dựng lý luận, kết hợp với tuyên truyền tư tưởng phóng thích dân tộc và vận động tổ chức quần chúng đấu tranh, xây dựng tổ chức cách mệnh, chuẩn bị thành lập Đảng Cùng sản Việt Nam. Những tác phẩm và bài viết của Hồ Chí Minh thời kỳ này đã thể hiện những ý kiến to về con đường cách mệnh Việt Nam, mang thể kể tên những tác phẩm như: Bản án chế độ thực dân Pháp (1925), Đường Kách mệnh (1927) và những bài viết khác.[19]
4. Thời kỳ thử thách, kiên trì giữ vững ý kiến, nêu cao tư tưởng độc lập, tự do và quyền dân tộc cơ bản (1930-1945): trên hạ tầng tư tưởng về con đường cách mệnh Việt Nam đã hình thành về cơ bản, trong mấy năm đầu của những năm 1930, Hồ Chí Minh đã kiên trì giữ vững ý kiến cách mệnh của mình, vượt qua thiên hướng “tả” đang chi phối Quốc tế Cùng sản, chi phối Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cùng sản Việt Nam, trở thành chiến lược cách mệnh phóng thích dân tộc, xác lập tư tưởng độc lập, tự do, dẫn tới thắng lợi của cuộc Cách mệnh Tháng Tám năm 1945, nước Việt Nam Dân chủ Cùng hòa đã ra đời.[19]
5. Thời kỳ tiếp tục phát triển mới về tư tưởng kháng chiến và kiến quốc (1945-1969): đây là thời kỳ Hồ Chí Minh cùng Trung ương Đảng Cùng sản Việt Nam lãnh đạo nhân dân Việt Nam vừa tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, vừa xây dựng chế độ dân chủ sở hữu dân (1945 – 1954) mà đỉnh cao là thắng lợi Điện Biên Phủ; tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Thời kỳ này vượt trội là những nội dung như: Tư tưởng kết hợp kháng chiến với kiến quốc; tiến hành đồng thời hai chiến lược cách mệnh khác nhau, đó là cách mệnh phóng thích dân tộc ở miền Nam và cách mệnh xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc nhằm một mục tiêu chung trước mắt là phóng thích miền Nam, thống nhất Tổ quốc. Tư tưởng chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, trong tương lai, dựa vào sức mình là chính. Xây dựng quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân. Xây dựng Đảng Cùng sản với tư cách là một Đảng cầm quyền…[19]

Khái niệm

Tư tưởng Hồ Chí Minh được Đảng Cùng sản Việt Nam khái niệm:

“

Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống ý kiến toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mệnh Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển thông minh chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển những trị giá truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu văn hoá nhân loại…[21]

”

Khái niệm trên là một bước tiến mới trong nhận thức của Đảng Cùng sản Việt Nam về tư tưởng Hồ Chí Minh, làm xu thế cho những nhà nghiên cứu liên tục đi sâu khám phá về tư tưởng của Hồ Chí Minh, đặc thù quan yếu là xác lập nội dung giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh với tư cách là nền tảng tư tưởng và mục tiêu hành vi cho toàn Đảng Cùng sản Việt Nam, toàn dân tộc bản địa Nước Ta. [ 22 ] Tư tưởng Hồ Chí Minh là phòng ban TT của chuyên ngành ” Hồ Chí Minh học ” thuộc ngành Khoa học chính trị Nước Ta. Hồ Chí Minh đã kiến thiết xây dựng được mạng lưới hệ thống lý luận tổng lực về cách mệnh Nước Ta tương thích với thực tiễn của quốc gia và dòng chảy thời đại. Hệ thống đó gồm mang 1 số ít nội dung cơ bản sau : [ 22 ]

• Phóng thích dân tộc, phóng thích giai cấp, phóng thích con người;
• Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại;
• Sức mạnh của nhân dân, của khối đại kết đoàn dân tộc;
• Quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước thật sự của dân, do dân, vì dân;
• Quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân;
• Phát triển kinh tế và văn hóa, ko ngừng tăng đời sống vật chất, ý thức của nhân dân;
• Đạo đức cách mệnh cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư;
• Chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mệnh cho đời sau;
• Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, cán bộ, đảng viên vừa là người lãnh đạo, vừa là người đày tớ trung thành của nhân dân…[22][23]

Nghiên cứu, giảng dạy và học tập

Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh do Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia xuất bản

Hoạt động thăm dò và nghiên cứu, giảng dạy và học tập

Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng cùng sản Việt Nam diễn ra năm 1991 tại Hà Nội đã xác định: lấy chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản.[24]

Từ đây Tư tưởng Hồ Chí Minh được đưa vào giảng dạy trong toàn bộ trường ĐH như một bộ môn buộc phải so với toàn bộ những sinh viên thuộc mọi ngành học. Những lớp tập huấn – đồng thời luận bàn giữa những chuyên viên – chính thức cho môn học này khởi đầu từ năm 1997 tại Trường Đại học Tổng hợp TP.HN .

Những nhà nghiên cứu trong nước và những đồng chí của Hồ Chí Minh đã viết nhiều tác phẩm về Tư tưởng Hồ Chí Minh như Tìm hiểu một số vấn đề trong tư tưởng của Chủ toạ Hồ Chí Minh (1982) do Lê Mậu Hãn chủ biên; Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh (1993) của tập thể tác giả Viện Hồ Chí Minh; Toàn cầu còn thay đổi nhưng tư tưởng Hồ Chí Minh sống mãi (1991), Về tư tưởng Hồ Chí Minh (1993), Tư tưởng Hồ Chí Minh quá trình hình thành và phát triển (1993), Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mệnh Việt Nam (1997) của Võ Nguyên Giáp; Những nhận thức cơ bản về tư tưởng Hồ Chí Minh (1998) của Phạm Văn Đồng; Sự hình thành về cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh (1997) của Trần Văn Giàu; Từ tư duy truyền thống tới tư tưởng Hồ Chí Minh (1998) của Hoàng Tùng.[25]

Ý nghĩa của việc nghiên cứu và thăm dò và học tập

Mục đích nghiên cứu học tập Tư tưởng Hồ Chí Minh là nhằm ứng dụng vào con đường xây dựng quốc gia Việt Nam vì mục tiêu: dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.[26] Đối với thế hệ trẻ nói chung, với học trò, sinh viên trong những trường cao đẳng và đại học nói riêng, Đảng và Nhà nước Việt Nam nhấn mạnh cần đặc thù coi trọng giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cách mệnh, đặc thù là giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm tăng lý luận, phương pháp tư duy biện chứng, góp phần huấn luyện sinh viên thành những đội viên đi tiên phong trong công cuộc bảo vệ và xây dựng quốc gia Việt Nam tử tế hơn và to đẹp hơn như Di chúc của Hồ Chí Minh để lại: “Đoàn viên và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều tích cực xung phong, ko ngại khó khăn, mang chí tiến thủ. Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mệnh cho họ, huấn luyện họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mệnh cho đời sau là một việc rất quan yếu và rất cần thiết“.[26][27]

Chính sách tặng thêm của Nhà nước

Hiện nay bộ môn Tư tưởng Hồ Chí Minh tại những trường ĐH đang thiếu thầy giáo nhưng ngành Tư tưởng Hồ Chí Minh lại mang số lượng thí sinh ĐK dự thi ít, tỷ suất chọi và điểm chuẩn thấp so với những ngành còn lại. [ 28 ] Do đó nhà nước Nước Ta mang Nghị định 74 miễn, giảm học phí, tương hỗ ngân sách học tập trong những hạ tầng giáo dục quốc dân cho 1 số ít đối tượng người tiêu tiêu dùng học viên, sinh viên ; trong đó sinh viên chuyên ngành Mác – Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh được miễn học phí. [ 29 ] Mặc dù mang miễn giảm học phí, nhưng chuyên ngành Tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn ko phải lựa chọn của nhiều sinh viên. [ 30 ]

Nội dung cơ bản

Về yếu tố dân tộc bản địa và cách mệnh phóng thích dân tộc bản địa

Về yếu tố dân tộc bản địa

Dân tộc là một yếu tố to to. Karl Marx, Friedrich Engels ko đi sâu xử lý yếu tố dân tộc bản địa, vì thời đó ở Tây Âu yếu tố dân tộc bản địa đã được xử lý trong cách mệnh tư sản ; hơn nữa, những ông chưa mang điều kiện kèm theo nghiên cứu và thăm dò sâu về yếu tố dân tộc bản địa thuộc địa ở châu Á, châu Phi và châu Mỹ La-tinh. [ 31 ]Trong trật tự tiến độ đế quốc chủ nghĩa ( cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 ), cách mệnh phóng thích dân tộc bản địa trở thành một phòng ban của cách mệnh vô sản quốc tế, [ 32 ] nhờ đó V.I. Lênin mang hạ tầng thực tiễn để tăng trưởng yếu tố dân tộc bản địa thuộc địa thành một mạng lưới hệ thống lý luận. Tuy cả C. Mác, Ph. Ăngghen và V.I. Lênin đã nêu lên những ý kiến cơ bản về mối quan hệ biện chứng giữa yếu tố dân tộc bản địa và yếu tố giai cấp, tạo hạ tầng lý luận và phương pháp luận cho việc xác lập kế hoạch, sách lược của những Đảng Cùng sản về yếu tố dân tộc bản địa và thuộc địa, nhưng từ thực tiễn cách mệnh vô sản ở châu Âu, những ông vẫn tập trung chuyên sâu nhiều hơn vào yếu tố giai cấp. Điều kiện những năm đầu thế kỷ XX trở đi đặt ra nhu yếu cần vận dụng và tăng trưởng phát minh thông minh lý luận Mác – Lênin cho tương thích với thực tiễn ở những nước thuộc địa trong đó mang Nước Ta ; chính Hồ Chí Minh là người đã cung ứng nhu yếu đó. [ 31 ]Ngày 19 tháng 6 năm 1919, đại diện thay mặt Hội những người An Nam yêu nước, Hồ Chí Minh đã mang tới Hội nghị Hòa bình Versailles bản Yêu sách của nhân dân An Nam gồm 8 điểm để thu hút chỉ huy những nước Đồng Minh vận dụng những lý tưởng của Tổng thống Hoa Kỳ Woodrow Wilson cho những chủ quyền lãnh thổ thuộc địa của Pháp ở Khu vực Đông Nam Á, trao tận nơi tổng thống Pháp và những đoàn đại biểu tới dự hội nghị. [ 33 ] Quan niệm của Hồ Chí Minh về yếu tố dân tộc bản địa chịu tác động tác động của lý luận Mác-Lênin, đặc thù quan yếu là lý luận của Lênin về yếu tố dân tộc bản địa và thuộc địa

Báo L’Humanité số ra hai ngày 16 và 17-7-1920 đăng toàn văn bản “Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa” của V.I.Lênin dưới nhan đề chạy suốt trang một. Luận cương tức thời thu hút sự chú ý đặc thù của Nguyễn Ái Quốc. Nguyễn Ái Quốc đã đọc đi đọc lại nhiều lần và “qua lăng kính chủ nghĩa yêu nước chân chính, Người tìm thấy ở đó con đường đi đúng đắn phóng thích quốc gia khỏi ách thực dân”.[13] Sau này Nguyễn Ái Quốc nhớ lại: “Trong Luận cương đấy, mang những chữ chính trị khó hiểu. Nhưng cứ đọc đi đọc lại nhiều lần, cuối cùng tôi cũng hiểu được phần chính. Luận cương của Lênin làm cho tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ, tin tưởng biết bao! Tôi vui mừng tới phát khóc lên. Ngồi một mình trong buồng mà tôi nói to lên như đang nói trước quần chúng đông đảo: “Hỡi đồng bào bị đoạ đầy khổ đau! Đây là chiếc cần thiết cho chúng ta, đây là con đường phóng thích chúng ta!”.[34] Từ đó Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) hoàn toàn tin theo Lênin, tin theo Quốc tế thứ ba.[13]

Hồ Chí Minh đã tiếp thu những lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin về yếu tố dân tộc bản địa, đồng thời Hồ Chí Minh đã vận dụng phát minh thông minh lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin cho tương thích với thực tiễn ở những nước thuộc địa, trong đó mang Nước Ta. Tư tưởng Hồ Chí Minh về yếu tố dân tộc bản địa bộc lộ ở những điểm chính sau :

• Độc lập, tự do là quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm của những dân tộc. Hồ Chí Minh viết trong Bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cùng hòa: “Tất cả những dân tộc trên toàn cầu đều sinh ra mang quyền đồng đẳng, dân tộc nào cũng mang quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do“.[35] Mục đích của việc dành độc lập dân tộc là đem lại hạnh phúc, tự do cho nhân dân. Chủ toạ Hồ Chí Minh cho rằng “Ngày nay chúng ta đã xây dựng nên nước Việt Nam Dân chủ Cùng hòa. Nhưng nếu nước độc lập mà dân ko hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng mang ý nghĩa gì“.[36]
• Chủ nghĩa yêu nước và ý thức dân tộc là một động lực to to của quốc gia. Hồ Chí Minh đã từng nhận xét: “Dân ta mang một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa tới nay, mỗi lúc Tổ quốc bị xâm lược, thì ý thức đấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to to, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước”[37]
• Kết hợp nhuần nhuyễn dân tộc với giai cấp, độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế: “Những dân tộc ở đó (ở phương Đông) ko bao giờ mang thể ngẩng đầu lên được nếu ko gắn bó với giai cấp vô sản toàn cầu… Ngày mà hàng trăm triệu người châu Á bị nô dịch và áp bức sẽ thức tỉnh để gạt bỏ sự bóc lột ti tiện của một nhóm bọn thực dân tham tàn và chính họ sẽ hình thành được một lực lượng khổng lồ vừa mang thể thủ tiêu một trong những điều kiện tồn tại của chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa đế quốc, vừa trợ giúp những người anh em phương tây trong sự nghiệp phóng thích”[38]

Chủ toạ Hồ Chí Minh đã trả lời quả quyết và phủ nhận ý kiến cho rằng mình theo chủ nghĩa dân tộc: Nói rằng lúc còn thanh niên, tôi theo chủ nghĩa dân tộc, có nhẽ ko đúng. Vì hồi đó tôi chỉ biết thương đồng bào tôi, chứ chưa biết chủ nghĩa gì cả. Lúc đi sang châu Phi, tôi thấy nhân dân thuộc địa ở đây cũng cực khổ, cũng bị áp bức, bóc lột như nhân dân Đông Dương. Lúc sang những nước châu Âu, tôi thấy ở đó cũng mang một số người rất giàu, “ngồi mát ăn bát vàng”, và lớp người nhân dân lao động rất nghèo khổ. Tôi suy nghĩ nhiều lắm. Trong lúc đó thì Cách mệnh Tháng Mười vĩ đại thành công ở Nga. Lênin tổ chức Quốc tế Cùng sản. Rồi Lênin phát biểu Luận cương cách mệnh thuộc địa. Những việc đó làm cho tôi thấy rằng: Nhân dân lao động Đông Dương, nhân dân những thuộc địa và nhân dân lao động muốn tự phóng thích thì phải kết đoàn lại và làm cách mệnh. Vì vậy, tôi trở nên người theo Chủ nghĩa Mác-Lênin, chỉ mang chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cùng sản mới phóng thích được những dân tộc bị áp bức và những người lao động trên toàn cầu khỏi ách nô lệ“.[39][40] Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội chính là luận điểm trung tâm, nội dung cốt lõi trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh chủ trương sách lược chống đế quốc “Phát động chủ nghĩa dân tộc bản xứ nhân danh Quốc tế Cùng sản… Lúc chủ nghĩa dân tộc của họ thắng lợi… nhất định chủ nghĩa dân tộc đấy sẽ biến thành chủ nghĩa quốc tế“.[41] Nói về phóng thích dân tộc và phóng thích giai cấp, Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cả hai cuộc phóng thích này chỉ mang thể là sự nghiệp của chủ nghĩa cùng sản và của cách mệnh toàn cầu”, “chỉ mang chủ nghĩa cùng sản mới cứu nhân loại, đem lại cho mọi người ko phân biệt chủng tộc và nguồn gốc sự tự do, đồng đẳng, bác bỏ ái, kết đoàn, no ấm trên quả đất, việc làm cho mọi người, và vì mọi người, niềm vui, hòa bình, hạnh phúc“.[42]

Về cách mệnh phóng thích dân tộc bản địa

Thất bại của những trào lưu yêu nước chống thực dân Pháp ở Nước Ta cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX chứng tỏ rằng, những con đường phóng thích dân tộc bản địa dưới ngọn cờ tư tưởng phong kiến hoặc tư tưởng tư sản đã ko phân phối được nhu yếu khách quan là giành độc lập, tự do của dân tộc bản địa do lịch sử vẻ vang đặt ra. Hồ Chí Minh rất khâm phục niềm tin cứu nước của những nhà cách mệnh tiền bối, nhưng ông ko đống ý những con đường cứu nước đấy, mà quyết tâm ra đi tìm một con đường cứu nước mới. [ 43 ]Sau lúc tiếp cận lý luận của Lênin, Hồ Chí Minh đã tìm thấy con đường cứu nước, đó là con đường cách mệnh vô sản. Tương tự là, Hồ Chí Minh đã tới với thuyết lí cách mệnh của chủ nghĩa Mác – Lênin và lựa chọn con đường cách mệnh vô sản. Từ đó, Hồ Chí Minh quyết tâm đưa dân tộc bản địa Nước Ta đi theo con đường đó. [ 43 ]Tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mệnh phóng thích dân tộc bản địa bộc lộ ở những điểm chính sau :

• Cách mệnh phóng thích dân tộc muốn thắng lợi phải đi theo con đường cách mệnh vô sản. Con đường cách mệnh vô sản, theo ý kiến của Hồ Chí Minh, bao hàm những nội dung chủ yếu sau:
  • Tiến hành cách mệnh phóng thích dân tộc và dần dần từng bước “đi tới xã hội cùng sản”.
  • Lực lượng lãnh đạo cách mệnh là giai cấp người lao động mà đội tiền phong của nó là Đảng Cùng sản.
  • Lực lượng cách mệnh là khối kết đoàn toàn dân, nòng cốt là liên minh giữa giai cấp người lao động với giai cấp nông dân và lao động trí óc.
  • Sự nghiệp cách mệnh của Việt Nam là một phòng ban khăng khít của cách mệnh toàn cầu, cho nên phải kết đoàn quốc tế.[43]
• Cách mệnh phóng thích dân tộc trong thời đại mới phải do Đảng Cùng sản lãnh đạo. Hồ Chí Minh khẳng định: Muốn phóng thích dân tộc thành công trước hết phải mang đảng cách mệnh. Ông phân tích: cách mệnh trước phải làm cho dân giác ngộ, phải giảng giải lý luận và chủ nghĩa cho dân hiểu, phải hiểu phong triều toàn cầu, phải bày sách lược cho dân… Vậy nên sức cách mệnh phải tập trung, muốn tập trung phải mang đảng cách mệnh.[44]
• Lực lượng của cách mệnh phóng thích dân tộc bao gồm toàn dân tộc. Hồ Chí Minh giám định rất cao vai trò của nhân dân trong khởi nghĩa vũ trang. Ông coi sức mạnh vĩ đại và năng lực thông minh vô tận của quần chúng là then chốt bảo đảm thắng lợi.
• Cách mệnh phóng thích dân tộc cần được tiến hành chủ động, thông minh và mang khả năng giành thắng lợi trước cách mệnh vô sản ở chính quốc. Những nhà nghiên cứu trong nước giám định, đây là một luận điểm thông minh, mang trị giá lý luận và thực tiễn to to; một cống hiến rất quan yếu của Hồ Chí Minh vào kho tàng lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, đã được thắng lợi của phong trào cách mệnh phóng thích dân tộc trên toàn toàn cầu trong sắp một thế kỷ qua chứng minh là hoàn toàn đúng đắn.[45]
• Cách mệnh phóng thích dân tộc phải được tiến hành bằng con đường cách mệnh bạo lực. Trong đó mang hai vấn đề:
  • Bạo lực cách mệnh trong cách mệnh phóng thích dân tộc ở Việt Nam. Tư tưởng bạo lực cách mệnh và tư tưởng nhân đạo hòa bình thống nhất biện chứng với nhau trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Ông chủ trương, yêu nước, thương dân, yêu thương con người, yêu chuộng hòa bình, tự do, công lý, tranh thủ mọi khả năng hòa bình để khắc phục xung đột, nhưng một lúc ko thể tránh khỏi chiến tranh thì phải kiên quyết tiến hành chiến tranh, kiên quyết tiêu dùng bạo lực cách mệnh, tiêu dùng khởi nghĩa và chiến tranh cách mệnh để giành, giữ và bảo vệ hòa bình, vì độc lập tự do.[46]
  • Phương châm chiến lược đánh trong tương lai trong cách mệnh phóng thích dân tộc. Trước những quân thù vững mạnh, Hồ Chí Minh chủ trương sử dụng phương châm chiến lược đánh trong tương lai. Hồ Chí Minh nói, muốn thắng lợi phải trường kỳ gian khổ, muốn trường kỳ phải tự lực cánh sinh. Mặc dù rất coi trọng sự trợ giúp quốc tế nhưng Hồ Chí Minh luôn đề cao sức mạnh bên trong, phát huy tới mức cao nhất mọi nỗ lực của dân tộc, đề cao ý thức độc lập tự chủ. Độc lập tự chủ, tự lực tự cường kết hợp với tranh thủ sự trợ giúp quốc tế là một ý kiến nhất quán trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, ông đã động viên sức mạnh của toàn dân tộc, đồng thời ra sức vận động, tranh thủ sự trợ giúp quốc tế to to và mang hiệu quả, cả về vật chất và ý thức, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại để kháng thắng lợi lợi.[46]

Về chủ nghĩa xã hội và con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Nước Ta

Về thực chất và tiềm năng của chủ nghĩa xã hội

Tuyên truyền cho cuộc vận động “Học theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”Hầu hết những cách tiếp cận, khái niệm của Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội được diễn đạt, trình diễn một cách dung dị, mộc mạc, dễ hiểu và mang tính đại trà phổ thông, đại chúng. Hồ Chí Minh ý niệm tăng đời sống vật chất và niềm tin của người dân chính là chủ nghĩa xã hội chứ ông ko lý luận nhiều về việc nhà nước phải trấn áp tư liệu sản xuất .

“

Mục đích của chủ nghĩa xã hội là gì? Nói một cách thuần tuý và dễ hiểu là: ko ngừng tăng đời sống vật chất và ý thức của nhân dân, trước hết là nhân dân lao động” [47]

”

“

Mục đích của chủ nghĩa xã hội là ko ngừng tăng mức sống của nhân dân“[47]

”

“

Chủ nghĩa xã hội là làm sao cho nhân dân đủ ăn, đủ mặc, ngày càng sung sướng, người nào nấy được đi học, ốm đau mang thuốc, già ko lao động được thì nghỉ, những phong tục tập quán ko tốt dần dần được xóa bỏ… Tóm lại, xã hội ngày càng tiến, vật chất ngày càng tăng, ý thức ngày càng tốt, đó là chủ nghĩa xã hội” [47]

”

Theo Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh, một số ít khái niệm cơ bản mà Hồ Chí Minh đã nói về chủ nghĩa xã hội : [ 48 ]

– Khái niệm tổng quát, xem xét chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cùng sản như là một chế độ xã hội hoàn chỉnh, bao gồm nhiều mặt khác nhau của đời sống, là con đường phóng thích nhân loại lao động, áp bức.

– Khái niệm chủ nghĩa xã hội bằng cách chỉ ra một mặt nào đó của nó (kinh tế, chính trị, văn hóa…).

– Khái niệm bằng cách xác định mục tiêu của chủ nghĩa xã hội, chỉ rõ phương hướng, phương tiện để đạt được mục tiêu đó.

– Khái niệm chủ nghĩa xã hội bằng cách xác định động lực xây dựng nó: “Chủ nghĩa xã hội là nhằm tăng đời sống vật chất và văn hóa của nhân dân và do nhân dân tự xây dựng lấy”.[48]

Về con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Nước Ta

C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I. Lênin đều khẳng định tính thế tất khách quan của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và chỉ rõ vị trí lịch sử, nhiệm vụ đặc thù của nó trong quá trình vận động, phát triển của hình thái kinh tế – xã hội cùng sản chủ nghĩa. Theo ý kiến của những nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin, thì mang hai con đường quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội. Con đường thứ nhất là con đường quá độ trực tiếp lên chủ nghĩa xã hội từ những nước tư bản phát triển ở trình độ cao.[49] Marx cho rằng chủ nghĩa cùng sản là một bước tiến hóa của xã hội loài người dựa trên những điều kiện kinh tế – xã hội do chủ nghĩa tư bản tạo ra chứ ko phải là kết quả của việc áp đặt một mô phỏng kinh tế – chính trị lên xã hội. Theo ông “Đối với chúng ta, chủ nghĩa cùng sản ko phải là một trạng thái cần phải thông minh ra, ko phải là một lý tưởng mà hiện thực phải khuôn theo. Chúng ta gọi chủ nghĩa cùng sản là một phong trào hiện thực, nó xóa bỏ trạng thái hiện nay. Những điều kiện của phong trào đấy là kết quả của những tiền đề hiện đang tồn tại[50]”. Con đường thứ hai là quá độ gián tiếp lên chủ nghĩa xã hội ở những nước chủ nghĩa tư bản phát triển còn thấp hoặc những nước tiền tư bản với sự trợ giúp của những nước xã hội chủ nghĩa.[49] Đây là ý kiến của Lenin và Stalin.

Trên hạ tầng vận dụng lý luận về cách mệnh ko ngừng, về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội của chủ nghĩa Mác – Lênin và xuất phát từ đặc điểm tình hình thực tế của Việt Nam, Hồ Chí Minh đã khẳng định con đường cách mệnh Việt Nam là tiến hành phóng thích dân tộc, hoàn thành cách mệnh dân tộc dân chủ sở hữu dân, tiến dần lên chủ nghĩa xã hội.[49] Ta mang thể rút gọn lại nội dung về con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam của Hồ Chí Minh được thể hiện qua những điểm chính sau:

• Phải thực hiện cách mệnh phóng thích dân tộc trước, sau đó mới từng bước xây dựng chủ nghĩa xã hội.[49]
• Con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam phải đi lên bằng con đường gián tiếp.[49]

Theo Hồ Chí Minh, lúc bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Nước Ta mang đặc thù to nhất là từ một nước nông nghiệp lạc hậu tiến lên chủ nghĩa xã hội ko phải kinh qua tiến trình tăng trưởng tư bản chủ nghĩa. Đặc điểm này chi phối những đặc thù khác, biểu lộ trong tổng thể những nghành của đời sống xã hội và làm hạ tầng phát sinh nhiều xích míc. Trong đó, Hồ Chí Minh đặc thù quan yếu chú ý quan tâm tới xích míc cơ bản của thời kỳ quá độ, đó là xích míc giữa nhu yếu tăng trưởng cao của quốc gia theo xu thế tân tiến và tình hình kinh tế tài chính – xã hội quá thấp kém của Nước Ta. [ 49 ] Chính cho nên vì thế thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội là một cuộc đấu tranh cách mệnh phức tạp, khó khăn và vĩnh viễn. [ 51 ] [ 52 ] Trong cuộc đấu tranh này, toàn xã hội phải nỗ lực dưới sự chỉ huy của Đảng Cùng sản Việt Nam, đồng thời phải học tập kinh nghiệm tay nghề thiết kế xây dựng Chủ nghĩa xã hội và tận dụng mọi sự giúp sức của những nước xã hội chủ nghĩa tiên tiến và phát triển như Liên Xô và những nước Đông Âu. [ 53 ]

Nhiệm vụ lịch sử của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Theo Hồ Chí Minh, thực ra của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Nước Ta là trật tự cải biến nền sản xuất lỗi thời thành nền sản xuất văn minh. Do những đặc thù và đặc thù pháp luật, quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Nước Ta là một trật tự từ từ, khó khăn vất vả, phức tạp và lâu bền hơn. Nhiệm vụ lịch sử dân tộc của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Nước Ta gồm mang hai nội dung to : [ 49 ] [ 54 ]

• Một là, xây dựng nền tảng vật chất và kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội, xây dựng những tiền đề về kinh tế, chính trị, văn hóa, tư tưởng cho chủ nghĩa xã hội.[49][54]
• Hai là, cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới, kết hợp cải tạo và xây dựng, trong đó lấy xây dựng làm trọng tâm, làm nội dung cốt yếu nhất, cốt lõi, trong tương lai.[49][54]

Hồ Chí Minh nhấn mạnh vấn đề tới đặc thù tuần tự, từ từ của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Tính chất phức tạp và khó khăn vất vả của nó được Hồ Chí Minh lý giải trên những điểm sau : [ 49 ]

• Thứ nhất, đây thực sự là một cuộc cách mệnh làm xáo trộn mọi mặt đời sống xã hội, cả lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, cả hạ tầng hạ tầng và kiến trúc thượng tằng. Nó đặt ra và đòi hỏi đồng thời khắc phục hàng loạt tranh chấp khác nhau.
• Thứ hai, trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta chưa mang kinh nghiệm, nhất là trên ngành nghề kinh tế. Đây là công việc hết sức mới mẻ đối với Đảng ta, nên phải vừa làm, vừa học và mang thể mang vấp váp và thiếu sót. Xây dựng xã hội mới bao giờ cũng khó khăn, phức tạp hơn đánh đổ xã hội cũ đã lỗi thời.
• Thứ ba, sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta xoành xoạch bị những thế lực phản động trong và ngoài nước tìm cách chống phá.[49]

Quan niệm Hồ Chí Minh về nội dung xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ.

• Chính trị: giữ vững và phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng. Củng cố và mở rộng Mặt trận dân tộc thống nhất, nòng cốt là liên minh người lao động, nông dân và trí thức, do Đảng cùng sản lãnh đạo; củng cố và tăng cường sức mạnh toàn bộ hệ thống chính trị cũng như từng thành tố của nó.[55]
• Kinh tế: nhấn mạnh việc tăng năng suất lao động trên hạ tầng tiến hành công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa. Lấy nông nghiệp làm mặt trận hàng đầu, củng cố hệ thống thương nghiệp làm cầu nối giữa những ngành sản xuất xã hội. Trở thành phần kinh tế quốc doanh để tạo nền tảng vật chất cho chủ nghĩa xã hội và xúc tiến việc cải tạo xã hội chủ nghĩa. Năm 1953, trong tác phẩm Thường thức chính trị, Hồ Chí Minh chỉ ra 6 thành phần kinh tế ở vùng kháng chiến, để xây dựng và phát triển nền kinh tế mang nhiều thành phần như trên, Hồ Chí Minh đưa ra chính sách kinh tế của Đảng và Chính phủ gồm bốn điểm mấu chốt: Một là, công tư đều lợi; Hai là, chủ thợ đều lợi; Ba là, công nông giúp nhau; Bốn là Lưu thông trong ngoài. Kinh tế quốc doanh là công. Nó là nền tảng và sức lãnh đạo của kinh tế dân chủ mới. Cho nên chúng ta phải ra sức phát triển nó và nhân dân ta phải ủng hộ nó. Đối với những người phá hoại nó, trộm cắp của công, khai gian lậu thuế thì phải trừng trị. Tư là những nhà tư bản dân tộc và kinh tế tư nhân của nông dân và thủ khoa học, nên Chính phủ cần giúp họ phát triển. Nhưng họ phải phục tùng sự lãnh đạo của kinh tế quốc gia, phải hợp với lợi ích của đại toàn bộ nhân dân,[56] tới năm 1959 ông chủ trương vẫn cho phép những nhà tư sản công thương nghiệp sở hữu tư liệu sản xuất, tiến dần tới việc xóa bỏ những hình thức sở hữu ko xã hội chủ nghĩa bằng cách khuyến khích những người làm nghề thủ công và lao động riêng lẻ tổ chức hợp tác xã theo nguyên tắc tự nguyện, khuyến khích và trợ giúp những nhà tư sản công thương nghiệp cải tạo theo chủ nghĩa xã hội bằng hình thức công tư hợp doanh và những hình thức cải tạo khác.[57] Với ý kiến cho rằng Hồ Chí Minh là người trước hết chủ trương phát triển cơ cấu kinh tế nhiều thành phần trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội tại Việt Nam.[58][59][60]

“

Trong nước ta hiện nay, mang những hình thức sở hữu chính về tư liệu sản xuất như sau:

– Sở hữu của Nhà nước, tức là sở hữu của toàn dân.

– Sở hữu của hợp tác xã, tức là sở hữu tập thể của nhân dân lao động.

– Sở hữu của người lao động riêng lẻ.

– Một số ít tư liệu sản xuất thuộc sở hữu của những nhà tư bản.

”

— Hồ Chí Minh, Thống kê về dự thảo sửa đổi Hiến pháp của ông tại Kỳ họp thứ 11, Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cùng hòa khóa 1 ngày 18 tháng 12 năm 1959 tại Hà Nội.[57]

“

Mục đích của chế độ ta là xoá bỏ những hình thức sở hữu ko xã hội chủ nghĩa, làm cho nền kinh tế gồm nhiều thành phần phức tạp trở nên một nền kinh tế thuần nhất, dựa trên chế độ sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể.

”

— Hồ Chí Minh. Tài liệu đã dẫn[57]

“

Chúng ta phải trở thành phần kinh tế quốc doanh để tạo nền tảng vật chất cho chủ nghĩa xã hội và xúc tiến việc cải tạo xã hội chủ nghĩa.

”

— Hồ Chí Minh. Tài liệu đã dẫn[57]

Đối với những người lao động cá thể và những nhà tư bản, cũng tại báo cáo nói trên, Hồ Chí Minh viết:

“

– Đối với những người làm nghề thủ công và lao động riêng lẻ khác, Nhà nước bảo hộ quyền sở hữu về tư liệu sản xuất của họ, ra sức hướng dẫn và trợ giúp họ cải tiến cách làm ăn, khuyến khích họ tổ chức hợp tác xã theo nguyên tắc tự nguyện.

– Đối với những nhà tư sản công thương nghiệp, Nhà nước ko xóa bỏ quyền sở hữu về tư liệu sản xuất và của nả khác của họ mà ra sức hướng dẫn họ hoạt động nhằm làm lợi cho quốc kế dân sinh, thích hợp với kế hoạch kinh tế của Nhà nước. Đồng thời Nhà nước khuyến khích và trợ giúp họ cải tạo theo chủ nghĩa xã hội bằng hình thức công tư hợp doanh và những hình thức cải tạo khác.

”

— Hồ Chí Minh. Thống kê sửa đổi Hiến pháp 1959.Hồ Chí Minh. Tài liệu đã dẫn[61]

• Văn hóa – xã hội: nhấn mạnh vấn đề xây dựng con người mới.[55]

Về đại kết đoàn dân tộc bản địa, tích hợp sức mạnh dân tộc bản địa với sức mạnh thời đại

Về đại kết đoàn dân tộc bản địa

Tư tưởng Hồ Chí Minh về đại kết đoàn dân tộc bản địa được hình thành từ những hạ tầng quan yếu sau đây :

• Thứ nhất là truyền thống yêu nước, nhân ái, ý thức cố kết cùng đồng của dân tộc Việt Nam. Đây là hạ tầng trước hết, sâu xa cho sự hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về đại kết đoàn dân tộc.
• Thứ hai là ý kiến của chủ nghĩa Mác – Lênin coi cách mệnh là sự nghiệp của quần chúng. Chủ nghĩa Mác – Lênin cho rằng, cách mệnh là sự nghiệp của quần chúng, nhân dân là người thông minh ra lịch sử; giai cấp vô sản muốn thực hiện được vai trò lãnh đạo cách mệnh phải trở thành dân tộc; liên minh công nông là hạ tầng để xây dựng lực lượng to to của cách mệnh. Đó là những ý kiến lý luận hết sức cần thiết để Hồ Chí Minh mang hạ tầng khoa học trong sự giám định xác thực yếu tố tích cực cũng như những hạn chế trong những di sản truyền thống, trong tư tưởng tập hợp lực lượng của những nhà yêu nước Việt Nam tiền bối và những nhà cách mệnh to trên toàn cầu, từ đó hình thành tư tưởng của Hồ Chí Minh về đại kết đoàn dân tộc.
• Thứ ba là tổng kết những kinh nghiệm thành công và thất bại của những phong trào cách mệnh Việt Nam và toàn cầu.

Trước Cách mệnh tháng 8, khác với những lãnh tụ Đảng Cùng sản khác ở Nước Ta luôn coi liên minh công nông là lực lượng nòng cốt, cốt lõi của cách mệnh vô sản, coi nhẹ tiềm năng cách mệnh của những giai cấp những tầng lớp khác trong xã hội Nước Ta. Hồ Chí Minh là người rất chăm sóc tới việc tập hợp sự ủng hộ của những giai cấp những tầng lớp xã hội ko phải là lực lượng cốt lõi của cách mệnh vô sản như tư sản, địa chủ, kinh doanh nhỏ lẻ, tri thức … Thời kỳ này chính những chiến sỹ của Hồ Chí Minh đã phê phán đường lối cải lương ” liên minh với tư sản và địa chủ vừa và nhỏ ” của Hồ Chí Minh, ko đúng đường lối đấu tranh giai cấp của Đệ Tam Quốc tế. [ 62 ] [ 63 ]

Ngay sau lúc nước Việt Nam Dân chủ Cùng hòa tuyên bố thành lập, giai đoạn 1945 – 1946, tình thế quốc gia ở vào hoàn cảnh vô cùng hiểm nghèo, được ví như nghìn cân treo sợi tóc. Chính trong hoàn cảnh này, Hồ Chí Minh đã thể hiện tư tưởng về đại kết đoàn dân tộc của ông, giúp quốc gia vượt qua cơn hiểm nghèo, giữ vững được nền độc lập non trẻ. Hồ Chí Minh đã gạt bỏ những dị đồng chính trị giữa những phe phái sang một bên, tập hợp những đảng phái chính trị để thành lập Chính phủ với mục tiêu phụng sự quốc gia, dân tộc. Trong đó mục tiêu độc lập dân tộc được đặt lên hàng đầu.

Quan niệm của Hồ Chí Minh về đại kết đoàn dân tộc bản địa gồm mang :

• Đại kết đoàn dân tộc là vấn đề mang ý nghĩa chiến lược quyết định thành công của cách mệnh.
• Đại kết đoàn là mục tiêu, là nhiệm vụ hàng đầu của cách mệnh.
• Đại kết đoàn dân tộc là đại kết đoàn toàn dân.
• Đại kết đoàn phải biến thành sức mạnh vật chất, thành lực lượng vật chất mang tổ chức thể hiện khối đại kết đoàn dân tộc là mặt trận dân tộc thống nhất dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Trong tác phẩm “Nên Học Sử Ta”, Hồ Chí Minh đã viết: “Sử ta dạy cho ta bài học này: Lúc nào nhân dân ta kết đoàn muôn người như một thì quốc gia ta độc lập tự do. Trái lại, lúc nào nhân dân ta ko kết đoàn thì bị nước ngoài xâm lấn. Vậy nay ta phải biết kết đoàn, kết đoàn mau, kết đoàn kiên cố thêm lên mãi…”[64]

Về phối hợp sức mạnh dân tộc bản địa với sức mạnh thời đại

Hồ Chí Minh là một trong những người Nước Ta tiên phong tham gia trào lưu cùng sản quốc tế tại thời kì Nước Ta chưa mang bất kể tổ chức triển khai chính trị nào theo Chủ nghĩa Cùng sản. Ông là thành viên của tổ chức triển khai Quốc tế Cùng sản III, là người đã thống nhất những tổ chức triển khai đảng cùng sản riêng rẽ ở Nước Ta thành một chính đảng duy nhất theo thông tư của Quốc tế III. Chính Hồ Chí Minh là người liên kết trào lưu cách mệnh vô sản Nước Ta và trào lưu cách mệnh vô sản quốc tế. Thông qua Hồ Chí Minh, trào lưu cách mệnh vô sản ở Nước Ta đã nhận được sự tương hỗ to to từ những nước xã hội chủ nghĩa như Liên Xô, Trung Quốc và những nước xã hội chủ nghĩa khác. Rất nhiều chỉ huy trào lưu cách mệnh Nước Ta quan yếu đã được Hồ Chí Minh tổ chức triển khai sang Liên Xô hoặc Trung Quốc huấn luyện và huấn luyện về chính trị và quân sự chiến lược .

Qua khảo sát thực tế, từ kinh nghiệm bản thân, Hồ Chí Minh đã nhận thức được rằng: chủ nghĩa đế quốc là một lực lượng phản động quốc tế, là quân thù chung của nhân dân lao động ở cả chính quốc và thuộc địa. Muốn đánh thắng chúng, phải thực hiện khối liên minh chống chọi giữa lao động ở những thuộc địa với nhau và giữa lao động ở thuộc địa với vô sản ở chính quốc; nếu tách riêng mỗi lực lượng thì ko thể nào thắng lợi được. Điểm vượt lên của Hồ Chí Minh so với những lãnh tụ yêu nước và chí sĩ cách mệnh đầu thế kỷ XX chính là ở đó, nó tăng nhận thức của Hồ Chí Minh về sức mạnh của phong trào cùng sản trên toàn cầu và nhu cầu liên kết với phong trào đó để giành độc lập dân tộc.[65]

Quan niệm của Hồ Chí Minh về sự liên kết giữa phong trào cách mệnh Việt Nam và phong trào cách mệnh tại những nước khác cũng là phương châm cơ bản của phong trào cùng sản quốc tế thể hiện qua khẩu hiệu “Vô sản tất cả những nước kết đoàn lại“. Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại là một cách diễn đạt sự liên kết đó. Nội dung của việc kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại bao gồm:

• Đặt cách mệnh Việt Nam trong sự gắn bó với cách mệnh vô sản toàn cầu.
• Kết hợp chặt chẽ chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong sáng.
• Giữ vững độc lập tự chủ, dựa vào sức mình là chính, tranh thủ sự trợ giúp của những nước xã hội chủ nghĩa, sự ủng hộ của nhân loại tiến bộ, đồng thời ko quên nghĩa vụ quốc tế cao cả của mình.
• Mở rộng tối đa quan hệ hữu nghị, hợp tác, sẵn sàng là bạn với tất cả mọi nước dân chủ.

Theo Hồ Chí Minh, “phải làm cho những dân tộc thuộc địa, từ trước tới nay vẫn xa cách nhau, hiểu biết nhau hơn và kết đoàn lại để đặt hạ tầng cho một Liên minh phương Đông tương lai, khối liên minh này sẽ là một trong những chiếc cánh của cách mệnh vô sản”[66]

Về Đảng Cùng sản Việt Nam ; về kiến thiết xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân

Về Đảng cùng sản Việt Nam

• Đảng cùng sản là nhân tố quyết định hàng đầu đưa cách mệnh Việt Nam tới thắng lợi. Sức mạnh to to của nhân dân chỉ phát huy lúc được tập hợp, kết đoàn và được lãnh đạo bởi một tổ chức chính trị là Đảng Cùng sản Việt Nam. Hồ Chí Minh khẳng định: “Lực lượng của giai cấp người lao động và nhân dân lao động là rất to to, là vô cùng vô tận. Nhưng lực lượng đấy cần mang Đảng lãnh đạo mới kiên cố thắng lợi”,[67] giai cấp mà ko mang Đảng lãnh đạo thì ko làm cách mệnh được.[68]
  • Trong cuốn sách Đường Kách mệnh xuất bản năm 1927, Hồ Chí Minh viết: “Cách mệnh trước hết phải mang chiếc gì? Trước hết phải mang đảng cách mệnh, để trong thì vận động và tổ chức nhân dân, ngoài thì liên lạc với dân tộc bị áp bức và vô sản giai cấp mọi nơi. Đảng mang vững cách mệnh mới thành công, cũng như người cầm lái mang vững thuyền mới chạy”.[69] Hồ Chí Minh cho rằng: “Muốn khỏi đi lạc phương hướng, quần chúng phải mang Đảng lãnh đạo để nhận rõ tình hình, đường lối và định phương châm cho đúng. Cách mệnh là cuộc đấu tranh rất gian khổ. Lực lượng kẻ địch rất mạnh. Muốn thắng lợi thì quần chúng phải tổ chức rất chặt chẽ; chí khí phải kiên quyết. Vì vậy, phải mang Đảng để tổ chức và giáo dục nhân dân thành một đội quân thật mạnh, để đánh đổ kẻ địch, tranh lấy chính quyền. Cách mệnh thắng lợi rồi, quần chúng vẫn cần mang Đảng lãnh đạo”[70]
• Đảng Cùng sản Việt Nam là sản phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa Mác – Lênin với phong trào người lao động và phong trào yêu nước
• Đảng Cùng sản Việt Nam phải biết thừa nhận thiếu sót của mình, vạch rõ những chiếc đó, vì đâu mà mang rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa thiếu sót đó.

Trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” viết năm 1947 Hồ Chí Minh cho rằng:

“

Một Đảng mà giấu giếm thiếu sót của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng mang gan thừa nhận thiếu sót của mình, vạch rõ những chiếc đó, vì đâu mà mang rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa thiếu sót đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, kiên cố, chân chính.

”

— Hồ Chí Minh – Sửa đổi lối làm việc (1947)[71]

Về thiết kế xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân

Tư tưởng về kiến thiết xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân của Hồ Chí Minh biểu lộ qua những ý kiến sau :

• Hồ Chí Minh cho rằng Nhà nước là đày tớ chung của dân, cán bộ làm việc ko phải là để thăng quan, phát tài. Nếu Chính phủ làm hại dân thì dân mang quyền đuổi Chính phủ.

“

Chính phủ Cùng hòa Dân chủ là gì ? Là đày tớ chung của dân, từ Chủ toạ toàn quốc tới làng. Dân là chủ thì Chính phủ phải là đày tớ. Làm việc ngày nay ko phải là để thăng quan, phát tài. Nếu Chính phủ làm hại dân thì dân mang quyền đuổi Chính phủ. Nhưng lúc dân tiêu dùng đày tớ làm việc cho mình thì phải trợ giúp Chính phủ. Nếu Chính phủ sai thì phải phê bình, phê bình nhưng ko phải là chửi.[72]

”

— Hồ Chí Minh, Bài nói chuyện với những đại biểu thân sĩ trí thức, phú hào tỉnh Thanh Hóa, ngày 20/2/1947

• Nhà nước phải đặt lợi ích nhân dân lên trên hết, trước hết; phải sắp gũi dân, hiểu biết dân, học hỏi dân; phải thực thà thực hiện phê bình và tự phê bình; phải làm kiểu mẫu: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.

“

Phải đặt lợi ích nhân dân lên trên hết, trước hết..

Phải sắp gũi dân, hiểu biết dân, học hỏi dân.

Phải thực thà thực hiện phê bình và tự phê bình.

Phải làm kiểu mẫu: Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.[73]

”

— Hồ Chí Minh

Về nông dân

Xem giai cấp nông dân là lực lượng phần đông nhất của trào lưu dân tộc bản địa, là hạ tầng cho những cuộc đấu tranh phóng thích dân tộc bản địa, mang gắn bó mật thiết với giai cấp người lao động, chịu áp bức bởi thực dân Pháp và tay sai ( phong kiến và địa chủ ), sẵn sàng chuẩn bị đứng lên cùng người lao động trong cuộc cách mệnh vô sản đang tăng trưởng. Trong Sách lược cách mệnh của Đảng, Người viết : ” Đảng phải thu phục cho được đại phòng ban nông dân và phải dựa vào nông dân nghèo làm thổ địa cách mệnh, đánh trúc bọn đại địa chủ và phong kiến. Đảng phải làm cho những đoàn thể thợ thuyền và nông dân ( hội đồng, hợp tác xã ) khỏi ở dưới quyền lực vô thượng và tác động tác động của bọn tư bản vương quốc. Đảng phải rất là liên lạc với tiểu tư sản, tri thức, trung nông ” .

Tổng kết quá trình lãnh đạo cách mệnh, Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Trải qua những thời kỳ, Đảng ta đã nắm vững và khắc phục đúng đắn vấn đề nông dân, củng cố được liên minh công nông. Đảng ta đấu tranh chống những xu hướng “hữu khuynh” và “tả khuynh” giám định thấp vai trò của nông dân là quân chủ lực của cách mệnh, là bạn đồng minh chủ yếu và tin cậy nhất của giai cấp người lao động, là lực lượng cơ bản cùng với giai cấp người lao động xây dựng chủ nghĩa xã hội”.

Về người lao động

Tất cả những người ko mang tư liệu sản xuất, phải bán sức lao động mà sống, bất kể họ lao động trong công nghệp hay là trong nông nghiệp, bất kể họ làm nghề gì, cũng đều thuộc giai cấp người lao động. Then chốt của giai cấp đấy, là những người lao động tại những xí nghiệp sản xuất như xí nghiệp sản xuất, hầm mỏ, xe lửa v.v. Những người lao động thủ khoa học, những người làm thuê ở những shop, những cố nông v.v. cũng thuộc giai cấp người lao động. Nhưng chỉ công nhân lực nghiệp là trọn vẹn đại biểu cho đặc tính của giai cấp người lao động .Đặc tính cách mệnh của giai cấp người lao động là : nhất quyết, triệt để, tập thể, mang tổ chức triển khai, kỷ luật. Người lao động là giai cấp tiên tiến và phát triển nhất trong sức sản xuất, mang nghĩa vụ và trách nhiệm đánh đổ chính sách của chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa đế quốc, kiến thiết xây dựng một xã hội mới. Vì những lẽ đó, giai cấp người lao động hoàn toàn mang thể lĩnh hội và thấm nhuần một tư tưởng cách mệnh nhất : chủ nghĩa Mác-Lênin. Đồng thời, ý thức đấu tranh của họ tác động tác động và làm gương cho những những tầng lớp khác. Do đó, về mặt chính trị, tư tưởng, tổ chức triển khai và hành vi, giai cấp người lao động đều giữ vai trò chỉ huy. [ 74 ]

Về quân sự chiến lược

Tư tưởng quân sự chiến lược Hồ Chí Minh là ý kiến và kim chỉ nan của Hồ Chí Minh về việc thiết kế xây dựng nền quốc phòng, lực lượng vũ trang, về những yếu tố mang tính quy luật của khởi nghĩa vũ trang và trận chiến tranh cách mệnh, về chính trị và quân sự chiến lược. Đó là sự vận dụng kim chỉ nan quân sự chiến lược của chủ nghĩa Mác-Lênin vào thực tiễn Nước Ta, tích hợp truyền thống lịch sử quân sự chiến lược, thẩm mỹ và nghệ thuật binh pháp truyền thống của dân tộc bản địa Nước Ta, tiếp thu khoa học quân sự chiến lược cổ kim của quả đât .Một trong những hạ tầng quân sự chiến lược của tư tưởng Hồ Chí Minh là lấy dân làm gốc theo mục tiêu ” quân với dân như cá với nước “, tổng thể sức mạnh đều từ dân mà ra. Cơ sở vật chất tiếp theo của quân sự chiến lược là chính trị. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, quân sự chiến lược Giao hàng cho chính trị là một ý kiến cơ bản, đấu tranh chính trị và trận chiến tranh quân sự chiến lược luôn gắn bó với nhau. Do đó, trong Quân đội nhân dân Nước Ta luôn mang những chính trị viên và chính ủy, họ mang trách nhiệm giáo dục chính trị trong quân đội .Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, trận chiến tranh ở Nước Ta là đại chiến của toàn dân chống ngoại xâm, gồm mang cả ba thứ quân : quân nòng cốt, quân địa phương và dân quân tự vệ. Nguyên tắc ” ba thứ quân ” này là kế thừa từ truyền thống cuội nguồn tổ chức triển khai quân sự chiến lược truyền thống trong lịch sử dân tộc Nước Ta, lúc đó những thành phần hương binh, quân những lộ và quân triều đình đều tham gia chiến sự. Chiến tranh du kích là nền tảng, phối hợp với trận chiến tranh chính quy, lấy nhỏ quấy phá to, lấy thế thắng lực, vận dụng hạ tầng niềm tin chính trị lúc cần, ứng dụng quân sự chiến lược tiên tiến và phát triển .Chiến lược cơ bản chống đối phương xâm lược là trong bước đầu triển khai quấy rối, làm hao mòn lực lượng, đánh vào tâm ý, sau đó gây sức ép chính trị để đối phương tự rút quân. quản trị Hồ Chí Minh phát biểu về Chiến tranh Đông Dương như sau :

“

Nó sẽ là một trận chiến giữa voi và hổ. Nếu hổ đứng yên thì sẽ bị voi dẫm chết. Nhưng hổ ko đứng yên. Ban ngày nó ẩn náu trong rừng và ra ngoài vào ban đêm. Nó sẽ nhảy lên lưng voi, xé những mảnh da to, và rồi nó sẽ chạy trở lại vào rừng tối. Và dần dần, con voi sẽ chảy máu tới chết. Trận đấu tranh ở Đông Dương sẽ tương tự.

”

— Hồ Chí Minh[75]
Phương pháp trận chiến tranh của tư tưởng này nhấn mạnh vấn đề vào việc vận dụng kết hợp và hợp lý việc kiến thiết xây dựng lực lượng và đánh tiêu tốn đối phương, trong đó việc kiến thiết xây dựng lực lượng, tích trữ lương thảo, vũ khí, và trường kỳ phục kích vào mùa khô, ẩn náu vào ban ngày, đánh tiêu tốn địch vào mùa mưa và đêm hôm .

Về dân chủ

Theo bài hướng dẫn chính trị của ông về dân chủ, đăng trên mục Thường thức chính trị năm 1953, theo ông đặc thù dân chủ tại Nước Ta là : [ 76 ]

• Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cùng sản và giai cấp người lao động, trên nền tảng công nông liên minh, nhân dân lao động làm chủ nước nhà, xây dựng dân chủ sở hữu dân chuyên chính, tức là dân chủ với nhân dân, chuyên chính với thế lực phản động.
• Tư tưởng của giai cấp người lao động (tư tưởng Marx-Lenin) là tư tưởng lãnh đạo, ngày càng phát triển và củng cố.
• Đảng Cùng sản lãnh đạo giai cấp người lao động và nhân dân lao động. Dưới sự lãnh đạo của Đảng này, nhân dân mang đoàn thể cách mệnh kiên cố của nó như: Công đoàn, Nông hội, Hội thanh niên, Hội phụ nữ,… thực hiện dân chủ, xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cùng sản.

Ông quan niệm dân chủ tức là quyền lực thuộc về nhân dân vì thế “Chúng ta đã hy sinh làm cách mệnh, thì nên làm cho tới nơi, tức là làm sao cách mệnh rồi thì quyền ủy quyền nhân dân số nhiều, chớ để trong tay một bọn ít người. Thế mới khỏi hy sinh nhiều lần, thế nhân dân mới được hạnh phúc.[77]”.

Dân chủ là “của báu” vì đó ko phải là thứ tự nhiên mang sẵn mà đó là thành tựu của cách mệnh, nhân dân Việt Nam đã phải đấu tranh, hy sinh gian khổ mới giành được. Dân chủ là “làm sao cho dân mở mồm, đừng để cho dân sợ ko dám mở mồm, nhưng điều đáng lo hơn nữa là làm cho dân ko thiết mở mồm. Lúc người dân ko còn niềm tin để tham gia vào công việc chung nữa là lúc khoảng cách giữa Đảng và dân đã quá xa.“[78] Với dân chủ mới làm cho cán bộ và quần chúng đề ra sáng kiến. Thực hiện dân chủ mang tác dụng phóng thích tiềm năng thông minh của người dân và trở thành động lực của sự tiến bộ và phát triển. Trái lại, ông cho rằng, nếu trong cán bộ, nhân dân “ít sáng kiến, ít tích cực là vì nhiều lẽ. Mà trước hết là vì cách lãnh đạo của ta ko được dân chủ“.[79] Nhân dân là yếu tố quyết định mọi thắng lợi của cách mệnh[80] vì thế Đảng viên phải nắm vững đường lối, chính sách của Đảng, sắp dân, chịu thương chịu khó đi sâu đi sát hạ tầng, nắm vững tình hình đời sống, tâm tư nguyện vọng của nhân dân[81] đồng thời phải kiểu mẫu, làm đúng chính sách, tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân, lắng tai ý kiến quần chúng.[81]

Về khái niệm ” dân chủ tập trung chuyên sâu “, ông cho rằng những cơ quan chính quyền sở tại phải thống nhất, tập trung chuyên sâu. Từ Hội đồng nhân dân và Uỷ ban kháng chiến hành chính xã tới Quốc hội và nhà nước Trung ương, thiểu số phải phục tùng hầu hết, cấp dưới phải phục tùng cấp trên, địa phương phải phục tùng TW. Thế là vừa dân chủ vừa tập trung chuyên sâu. [ 82 ]

Hồ Chí Minh mang ý kiến ko nhân nhượng với những hành vi lợi dụng chiêu bài dân chủ, nhân danh dân chủ để chống phá cách mệnh. Theo ông thì dân chủ là của quý báu nhất của nhân dân, chuyên chính là chiếc khóa, chiếc cửa để phòng kẻ phá hoại. Dân chủ và chuyên chính đi đôi với nhau. Muốn dân chủ thực sự phải chuyên chính thực sự vì nếu ko chuyên chính thực sự thì “bọn thù địch sẽ làm hại dân chủ của nhân dân“. Dân chủ và chuyên chính quan hệ mật thiết với nhau.[83] Hồ Chí Minh cho rằng dưới chế độ tư bản, phong kiến, chuyên chính là số ít người chuyên chính với đại toàn bộ nhân dân. Dưới chế độ dân chủ, chuyên chính là đại toàn bộ nhân dân chuyên chính với thiểu số phản động chống lại lợi ích của nhân dân, chống lại chế độ dân chủ của nhân dân.[84]

Về yếu tố giai cấp

Tất cả của nả vật chất trong xã hội, đều do người lao động và nông dân làm ra. Nhờ sức lao động của người lao động và nông dân, xã hội mới sống còn và tăng trưởng. Song đa phần người lao động thì suốt đời nghèo túng, mà thiểu số người ko lao động thì lại tận hưởng thành tựu lao động đó. Đó là do 1 số ít ít người đã chiếm làm tư hữu những tư liệu sản xuất của xã hội. Họ mang tư liệu sản xuất nhưng họ ko làm lụng, họ buộc phải người khác làm cho họ hưởng. Do đó mà mang giai cấp. Những người chiếm tư liệu sản xuất ko làm mà hưởng, là giai cấp bóc lột hay giai cấp tư sản. Những người lao động mà ko thừa hưởng thặng dư giá trị và thành tựu lao động là giai cấp bị bóc lột hay giai cấp người lao động. [ 85 ]

Về văn hóa truyền thống

Theo Hồ Chí Minh: “Toàn bộ những thông minh và phát minh đó tức là văn hoá”. Văn hoá mang vị trí, vai trò, tính chất và chức năng quan yếu. Văn hoá phải soi đường cho quốc dân đi, phải làm cho người nào cũng mang lý tưởng độc lập, tự chủ và mang ý thức đấu tranh chống tệ nạn tham nhũng, lười biếng, xa xỉ. Ông chỉ rõ ba ngành nghề chính của văn hoá là văn hoá giáo dục, văn hoá văn nghệ và văn hoá đời sống. Người cách mệnh cần cải tạo, sửa đổi văn hóa cũ đồng thời xây dựng, thông minh ra những trị giá văn hóa mới.[86]

Về đạo đức

Tổng quan

Đạo đức là một trong những yếu tố chăm sóc số 1 và xuyên suốt hàng loạt sự nghiệp cách mệnh của Hồ Chí Minh. Ông ko những để lại những tác phẩm lý luận về đạo đức, mà còn nỗ lực trở thành một hình mẫu đạo đức cho cấp dưới noi theo. Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh bắt nguồn từ ý kiến đạo đức Nho giáo tích hợp với những ý kiến đạo đức cách mệnh của Lenin, Stalin, Mao Trạch Đông. Theo ông, đạo đức là nền tảng của con người. Chính cho nên vì thế người cách mệnh phải mang chiếc tâm trong sáng, chiếc đức cao đẹp. Đức cũng cần song song với tài. Hồ Chí Minh cho rằng đạo đức biểu lộ tập trung chuyên sâu trải qua ba mối quan hệ : so với mình, so với người và so với việc làm. Ông tiếp tục nhắc nhở cấp dưới tăng đạo đức cách mệnh, quét sạch chủ nghĩa cá thể. [ 86 ]Hồ Chí Minh là một lãnh tụ đặc thù quan yếu chú trọng tới đạo đức cách mệnh. Ông chăm sóc một cách đồng điệu, xuyên suốt từ lúc thành niên tới tận cuối đời. Khởi đầu sự nghiệp cách mệnh, Hồ Chí Minh khởi đầu giáo dục lý tưởng cách mệnh và đạo đức cách mệnh cho những người yêu nước, cho người trẻ tuổi, quần chúng nhân dân. Ông đặt lên hàng đầu tư cách của một người cách mệnh trong những bài giảng lý luận cách mệnh tiên phong cho lớp người trẻ tuổi Nước Ta yêu nước tiên phong đang đi tìm con đường cách mệnh. Tới cuối đời, trằn trọc về Đảng cầm quyền, ông lại dặn đảng viên, cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mệnh, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Hồ Chí Minh ko chỉ là người giáo dục đạo đức cách mệnh mà còn hiện thân của đạo đức cách mệnh, nêu gương cho cấp dưới và nhân dân .

Nguồn gốc

Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là sự tích hợp những trị giá đạo đức tốt đẹp của dân tộc bản địa với tinh hoa đạo đức trái đất ; truyền thống lịch sử với tân tiến ; phương Đông và phương Tây, được hình thành và tăng trưởng từ nhu yếu của sự nghiệp phóng thích dân tộc bản địa .

Theo Hồ Chí Minh “mang học tập lý luận Marx – Lenin mới củng cố được đạo đức cách mệnh, giữ vững lập trường, tăng sự hiểu biết và trình độ chính trị, mới làm tốt được tốt công việc Đảng uỷ thác cho mình”. Trong lúc nói tới những nội dung, phẩm chất đạo đức mới, Hồ Chí Minh sử dụng một số thành ngữ dân gian nhưng cải biến nội dung, đưa yêu cầu, nội dung mới vào, mang ý nghĩa cách mệnh. Đạo đức cách mệnh ko phủ nhận đạo đức truyền thống, bao gồm đạo đức truyền thống. Đạo đức truyền thống trở thành đạo đức cách mệnh. Đạo đức Hồ Chí Minh là đạo đức cùng sản chủ nghĩa nhưng rất Việt Nam cả về nội dung và hình thức. Đó là sự kết hợp thông minh nhân sinh quan của chủ nghĩa Marx – Lenin với truyền thống của dân tộc Việt Nam, một dân tộc coi trọng phẩm chất con người và đạo lý làm người với hạt nhân “trồng cây đức để con ăn”, “của tuy tóc tơ, nghĩa so nghìn trùng”.

Trong di sản đạo đức Hồ Chí Minh, chủ nghĩa yêu nước đi đôi hòa giải với chủ nghĩa quốc tế. Trong truyền thống cuội nguồn, đại tức là cứu nước, tới cách mệnh và văn minh là lý tưởng xã hội chủ nghĩa. Chủ nghĩa anh hùng truyền thống lịch sử, ngày này là chủ nghĩa anh hùng cách mệnh … Hồ quản trị dạy “ Trung với nước, hiếu với dân ”. Đạo đức cách mệnh gồm mang những đức tính và những quan hệ to to, sâu xa, mới lạ hơn là đạo đức truyền thống, như chống chủ nghĩa cá thể, kiến thiết xây dựng ý thức tập thể, nghĩa vụ, nghĩa vụ và trách nhiệm tận tâm tận lực Giao hàng tổ quốc, Giao hàng cách mệnh, Giao hàng nhân dân .

Nho giáo là một nguồn gốc hình thành tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Sinh ra trong một gia đình nhà Nho, Hồ Chí Minh hiểu rằng “Khổng giáo ko phải là tôn giáo mà là một thứ khoa học về kinh nghiệm đạo đức và phép xử sự”. Khổng Tử đứng đầu những nhà hiền triết, được tôn sùng, vì “đạo đức của ông, học vấn của ông và những tri thức của ông làm cho những người cùng thời và hậu thế phải cảm phục… Đạo đức của ông là tuyệt vời. Những người An Nam chúng ta hãy tự hoàn thiện mình, về mặt ý thức bằng cách đọc những tác phẩm của Khổng Tử”.

Thực chất

• Đạo đức Hồ Chí Minh mang bản tính giai cấp người lao động.
• Đạo đức Hồ Chí Minh thể hiện sự sự thống nhất giữa chính trị với đạo đức.
• Đạo đức Hồ Chí Minh thống nhất giữa tư tưởng và hành động, lý luận và thực tiễn, nói và làm.
• Đạo đức Hồ Chí Minh thống nhất giữa đức với tài.
• Đạo đức Hồ Chí Minh thống nhất giữa đạo đức cách mệnh và đạo đức đời thường.
• Đạo đức Hồ Chí Minh mang sự thống nhất giữa “đức trị” với “pháp trị”.
• Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh rất toàn diện.

Về nhân văn

Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh biểu lộ ở chỗ ông nhất quyết đấu tranh, tố cáo những tội ác gây ra cho con người và đặt niềm tin vào sức mạnh, phẩm giá, vào khát vọng vươn tới Chân, Thiện, Mỹ của con người. Theo Hồ Chí Minh, con người vừa là tiềm năng, vừa là động lực của cách mệnh do đó ông nguyện phấn đấu suốt đời cho niềm hạnh phúc của con người trong một xã hội công minh và coi việc giáo dục, giảng dạy con người là kế hoạch số 1 của cách mệnh. [ 86 ]

Nhận định

Tại Nước Ta

Trên hạ tầng những hành vi, lời nói, bài viết, phát biểu … của ông, nhiều nhà nghiên cứu đã đúc rút, khái quát lên thành ” tư tưởng Hồ Chí Minh “. Do phần nhiều cuộc sống ông dành cho những hoạt động tiêu khiển cách mệnh và trong những trật tự tiến độ khác nhau, ý kiến của ông mang những sự vận động và di chuyển khác nhau, mang tính ” kế hoạch “, hay ” sách lược ” tương thích với thực trạng trong thực tiễn yên cầu cách mệnh. Nhiều tư liệu chưa được công bố. Lúc ông mất, quốc gia chưa thống nhất, và trào lưu cùng sản quốc tế đang mang sự tăng trưởng song song với sự phân rẽ, nên những ý kiến của ông tới lúc đó mang tính sách lược nhiều hơn là mạng lưới hệ thống lý luận xuyên suốt. Rất khó để phân biệt sự độc lập tư tưởng của ông với những tư tưởng khác đủ để khái quát lên thành một tư tưởng triết học hay chính trị độc lập. Phần to những giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh ko nghiên cứu và phân tích những ý kiến của ông theo những thời kỳ lịch sử vẻ vang, ko nghiên cứu và phân tích đơn cử những tác phẩm của ông theo thời hạn. Với những ý kiến cho rằng tư tưởng Hồ Chí Minh là ” trái chiều ” với chủ nghĩa Marx – Lenin, là theo chủ nghĩa dân tộc bản địa, ” như nhau ‘ chủ nghĩa dân tộc bản địa ‘ trong tư tưởng Hồ Chí Minh là chủ nghĩa dân tộc bản địa sô-vanh nước to, chủ nghĩa dân tộc bản địa hẹp hòi, mang thực chất của giai cấp tư sản “, hay ” Hồ Chí Minh chỉ lấy chủ nghĩa Marx – Lenin làm phương tiện đi lại “. Tuy nhiên nhà nước Nước Ta vẫn chứng minh và khẳng định Hồ Chí Minh đi theo chủ nghĩa Marx – Lenin, chủ nghĩa cùng sản, chủ nghĩa dân tộc bản địa trong tư tưởng Hồ Chí Minh thực ra là chủ nghĩa dân tộc bản địa vô sản, tăng trưởng thành chủ nghĩa quốc tế. Theo ý kiến Marxist thì chủ nghĩa dân tộc bản địa lạ lẫm với thực chất của giai cấp vô sản là giai cấp đại diện thay mặt cho chủ nghĩa quốc tế. Theo Hồ Chí Minh, ” Dù màu da mang khác nhau, trên đời này chỉ mang hai giống người : giống người bóc lột và giống người bị bóc lột. Mà cũng chỉ mang một mối tình hữu ái là thật mà thôi : tình hữu ái vô sản “. [ 87 ]Theo PGS.TS Lê Văn Tích, Học viện Chính trị – Hành chính Quốc gia, Hồ Chí Minh là người Nước Ta tiên phong tích hợp thành công xuất sắc sức mạnh trong nước và quốc tế – dân tộc bản địa và thời đại, yếu tố khách quan và chủ quan để tìm ra giải thuật cho ” Bài toán thế kỷ ” đã đặt ra cho dân tộc bản địa từ đầu thế kỷ XX. Mặc dù Luận cương của Lenin cũng như những ý kiến của Quốc tế Cùng sản và Đảng Cùng sản Pháp mang vị trí quan yếu trong ” con đường cứu nước ” mà Hồ Chí Minh tìm tới ; tuy nhiên đó chưa phải là con đường cứu nước Hồ Chí Minh, bởi lẽ đó chỉ là những nguyên tắc lý luận, thiên hướng mang tính thông dụng. Con đường cứu nước Hồ Chí Minh là sự vận dụng phát minh thông minh những nguyên tắc, ý kiến đấy vào thực trạng đơn cử của cách mệnh Nước Ta. [ 88 ] Theo Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh của Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hồ Chí Minh tiếp thu những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về chủ nghĩa xã hội, đã vận dụng và tăng trưởng một cách phát minh thông minh, đưa ra nhiều kiến giải mới nhằm mục đích bổ trợ vào lý luận Mác – Lênin. [ 89 ]

Những nhà nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh giám định nét thông minh của Hồ Chí Minh trước hết là ở chỗ, Hồ Chí Minh tới với chủ nghĩa xã hội, luận giải nó từ khát vọng phóng thích dân tộc và nhu cầu phóng thích con người một cách triệt để.[89] Hồ Chí Minh luận giải tính thế tất và bản tính của chủ nghĩa xã hội trên hạ tầng kế thừa và phát triển những trị giá văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam, của phương Đông. Từ việc phân tích một cách khoa học truyền thống tư tưởng – văn hóa, điều kiện kinh tế – xã hội của Việt Nam, những nước phương Đông, sự tàn bạo của chế độ thuộc địa tại những nước đó, Hồ Chí Minh đi tới một nhận thức mới lạ: Chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cùng sản ko những thích ứng được ở châu Á, phương Đông mà còn thích ứng dễ hơn ở châu Âu.[89] Hồ Chí Minh đã nhận thức tính thế tất và bản tính của chủ nghĩa xã hội như là kết quả tác động tổng hợp của những nhân tố: truyền thống và hiện tại; dân tộc và quốc tế; kinh tế, chính trị, đạo đức, văn hóa. Ông ko tuyệt đối hóa một mặt nào và giám định đúng vị trí của chúng. Trước hết, Hồ Chí Minh luận giải sự ra đời và bản tính của chủ nghĩa xã hội từ phương diện kinh tế, trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Hồ Chí Minh cho rằng, sự hình thành, phát triển và chín muồi của chủ nghĩa xã hội là một thế tất mà nguyên nhân sâu xa chính là do sự phát triển của lực lượng sản xuất xã hội. Trên hạ tầng một nền tảng kinh tế mới, chủ nghĩa xã hội sẽ xác lập một hệ thống, những trị giá đặc thù mang tính nhân văn thấm sâu vào mỗi quan hệ và ngành nghề xã hội. Sự thống nhất giữa tính khoa học và tính nhân văn thể hiện rất rõ trong nhận thức của Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội.[89] Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh cho rằng Hồ Chí Minh đã làm phong phú cách tiếp cận về chủ nghĩa xã hội, mang những cống hiến xuất sắc vào việc phát triển lý luận Mác – Lênin.[89] Quan niệm Hồ Chí Minh về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là quan niệm về một hình thái quá độ gián tiếp cụ thể – quá độ từ một xã hội thuộc địa, nửa phong kiến, nông nghiệp lạc hậu đi lên chủ nghĩa xã hội. Đây chính là sự phát triển thông minh luận điểm của Lênin về hai giai đoạn cách mạng- cách mệnh dân tộc dân chủ và cách mệnh xã hội chủ nghĩa.[90] Chính ở nội dung cụ thể này, Hồ Chí Minh đã cụ thể hóa và làm phong phú thêm lý luận Mác – Lênin về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.[49] Tuy nhiên do hoàn cảnh kinh tế – chính trị – xã hội kém phát triển, lạc hậu của Việt Nam trong thời kỳ nửa thuộc địa nửa phong kiến và sau lúc giành độc lập. Nên trong nhiều bài viết, bài phát biểu, diễn giải của Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội hết sức thuần tuý cho thích hợp với trình độ dân trí, nhận thức của đại toàn bộ quần chúng và cán bộ, đảng viên Đảng Cùng sản Việt Nam lúc đó.

Theo nhìn nhận, những thành phần trong tư tưởng Hồ Chí Minh đã từng mang trước đó. Bản thân chủ nghĩa dân tộc bản địa đã mang trong Luận cương của Lênin lúc ông chỉ ra con đường đấu tranh phóng thích dân tộc bản địa của những dân tộc bản địa thuộc địa. Còn tư tưởng dân chủ thì đã mang từ lâu với những đại biểu nổi tiếng như Jean-Jacques Rousseau, Thomas Jefferson, John Stuart Mill, Alexis de Tocqueville … được Mác, Lênin thừa kế với thông minh độc đáo về một nền dân chủ sở hữu dân – tức nền dân chủ cho số đông. Tư tưởng cùng hòa cũng ko mang gì mới vì nó đã được những nhà tư tưởng phương Tây như Plato, John Locke, Montesquieu … nói từ trước đó hàng trăm năm, ko chỉ mang vậy những kim chỉ nan gia của chủ nghĩa cùng sản đều chủ trương chống lại những tàn tích của chính sách phong kiến, [ 91 ] kiến thiết xây dựng nhà nước cùng hòa. Còn mặt trận dân tộc bản địa thống nhất, kết đoàn những giai cấp trong đấu tranh chống phát xít thực dân thì rất nhiều những đảng cùng sản những nước khác cũng triển khai ( Mặt trận Bình dân ở Pháp Đảng Xã hội liên minh với Đảng Cùng sản … ), Mặt trận chống quân phiệt ( Quốc dân đảng với Đảng Cùng sản, … ), phát xít Nhật ( Quốc dân đảng với Đảng cùng sản, … ), ở Trung Quốc, hay 1 số ít mặt trận ở Tây lẫn Đông Âu thời thế chiến II, ngay ở Lào, Campuchia, nhiều nước khác chống thực dân cũ và mới ( ví dụ Liên đoàn Tự do nhân dân chống phát xít ở Miến Điện, Lào Issara ở Lào, Mặt trận dân chủ sở hữu dân ở Indonesia, … ) .

Từ bên ngoài

Vì tư tưởng Hồ Chí Minh hầu hết được vận dụng ở cách mệnh Nước Ta, nên hệ tư tưởng này ko được nhiều những học giả Phương Tây thăm dò và nghiên cứu như so với những hệ tư tưởng khác. Một số thăm dò và nghiên cứu nhìn nhận tích cực về ý nghĩa của Tư tưởng Hồ chí Minh so với cách mệnh phóng thích dân tộc bản địa chống chủ nghĩa thực dân ở Nước Ta và ở Đông Dương .

Tháng 12 năm 2008, tại cuộc Hội thảo Việt Nam học tại Hà Nội, giáo sư Yoshiharu Tsuboi, đại học Waseda, Nhật Bản, đã thu hút sự chú ý của hàng trăm nhà nghiên cứu Việt Nam và nhiều nước với bài thuyết trình nhận định Hồ Chí Minh là người “theo chủ nghĩa cùng hòa chứ ko phải cùng sản”. Giáo sư cho rằng: “Có nhẽ trị giá mà Hồ Chí Minh coi trọng nhất trong suốt cuộc thế mình là những trị giá của nền cùng hòa”, “hạ tầng lý luận là Tự do, Đồng đẳng, Bác bỏ ái”. Tóm tắt bài thuyết trình: Hồ Chí Minh coi mục tiêu cao nhất là phóng thích dân tộc, giành độc lập cho quốc gia; ko chỉ xây dựng chế độ Dân chủ Cùng hòa mà còn xây dựng những con người đóng vai trò gánh vác quốc gia độc lập; ko chỉ quốc gia được độc lập, nhà nước mang chủ quyền, mà phải thực hiện thứ tự do của mỗi người dân. Người dân phải trở thành chủ thể xây dựng từ dưới lên trật tự của nền cùng hòa. Từng tư nhân suy nghĩ, quyết định với ý thức trách nhiệm cao. Hồ Chí Minh cho rằng mỗi người dân đều mang quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc và phải chủ động, tích cực tranh đấu để giành được hạnh phúc. Hồ Chí Minh đã trích dẫn những ý tưởng về Tự do, Đồng đẳng, Bác bỏ ái và những quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc từ khẩu hiệu của Pháp và Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ đưa vào Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cùng hòa.

Về mối quan hệ của ông với Quốc tế cùng sản, bà Quinn-Judge, hiện dạy ở ĐH Temple của Mỹ, nói Hồ Chí Minh ko phải là ” đồ đệ một chiều ” của Quốc tế cùng sản. Quan hệ của ông với trào lưu này phức tạp và phong phanh, và nếu nhận thấy đường lối của Quốc tế cùng sản mang những điểm ko tương thích với tình hình thực tiễn tại Nước Ta thì ông mang thiên hướng hành vi theo lý tưởng của mình, vốn được ông thăm dò và nghiên cứu để vận dụng vào tình hình thực tiễn tại Nước Ta. [ 92 ]

Nhà sử học Pháp, ông Pierre Brocheux thì cho rằng: Hồ Chí Minh về bản tính thực ra là một người theo Khổng giáo. Ông luôn quyết tâm kết hợp những ý tưởng của Khổng Giáo, một truyền thống ý thức hệ Đông Á với những dòng tư tưởng châu Âu, từ Mác-xít tới Lênin-nít, trước sau ông là một người tốt, một người Khổng Giáo. Theo ông Pierre Brocheux, ông đã quyết tâm đưa vào thực tế tính nhân văn và tính công bằng xã hội theo kiểu của Khổng Giáo.[93]

Lúc là thành viên Quốc tế Cùng sản, Hồ Chí Minh vẫn cho rằng lúc đó cần ưu tiên ” đấu tranh phóng thích dân tộc bản địa giành lại độc lập cho Nước Ta chứ ko phải là yếu tố giai cấp. Về mặt này, Hồ Chí Minh ko phải là một người cùng sản ‘ chính thống ‘ theo chủ nghĩa Mác-Lênin “. [ 62 ] [ 63 ]

Trị giá

Trị giá dân tộc bản địa

Theo Đảng Cùng sản Việt Nam, trị giá dân tộc của tư tưởng Hồ Chí Minh được khẳng định thông qua thực tiễn lịch sử trong thế kỷ XX: phóng thích dân tộc, thống nhất quốc gia và đi vào sự nghiệp đổi mới đưa Việt Nam từng bước tiến kịp sự phát triển chung của nhân loại và ngày càng khẳng định vị thế của mình trên toàn cầu. Ngày nay, trong tiến trình Đổi Mới, tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục dẫn dắt Đảng cùng sản Việt Nam, nhân dân Việt Nam. Sự ghi nhận đó được thể hiện trong Cương lĩnh được thông qua tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng: “Đảng lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động”. Trên thực tế, sự nghiệp Đổi Mới thành công chính là nhờ nhận thức và hành động đúng đắn của Đảng Cùng sản Việt Nam và nhân dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong điều kiện lịch sử mới của công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội xã hội chủ nghĩa. Trị giá nền tảng và kim chỉ nam của tư tưởng Hồ Chí Minh càng được sáng tỏ cho dù mang sự vận động với những biến đổi khó lường của quan hệ quốc tế đang đặt những trước những dân tộc nhỏ và toàn nhân loại tiến bộ.  

Hiện nay hệ tư tưởng của Chủ Tịch Hồ Chí Minh được 1 số ít những nước Châu Phi vận dụng vào quốc gia để nhớ tới sự quý báu của bác bỏ, giúp họ giành được độc lập

Trị giá quả đât

Tư tưởng Hồ Chí Minh mang trị giá xúc tiến phong trào phóng thích dân tộc và phong trào đấu tranh vì hòa bình, dân chủ, tiến bộ xã hội, xúc tiến phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân xâm lược, chống chiến tranh và sự bất đồng đẳng dân tộc, xã hội trên toàn cầu. Dưới tác động và sự khích lệ của tư tưởng Hồ Chí Minh, nhân dân Việt Nam, trong thế kỷ XX đã quyết tâm đấu tranh phóng thích quốc gia góp phần biến thế kỷ này trở thành thế kỷ phi thực dân hóa với việc những nước thuộc địa đã giành được độc lập và trở thành quốc gia tự do bằng cách loại bỏ chủ nghĩa thực dân. Chính vì vậy, Quyết nghị 24C/18.65 của UNESCO về kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Chủ toạ Hồ Chí Minh đã khẳng định, ông đã “để lại dấu ấn trong quá trình phát triển của nhân loại” và là một biểu tượng xuất sắc về sự tự khẳng định dân tộc, đã cống hiến trọn đời mình cho sự nghiệp phóng thích dân tộc của nhân dân Việt Nam, góp phần vào cuộc đấu tranh chung của những dân tộc vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội”.

Trích dẫn

• “Ko mang gì quý hơn độc lập, tự do.”[94]
• “Đất mang bốn phương Đông Tây Nam Bắc.

Trời mang bốn mùa Xuân Hạ Thu Đông.

Người mang bốn đức Cần Kiệm Liêm Chính.

Thiếu một phương thì ko thành đất.

Thiếu một mùa thì ko thành trời.

Thiếu một đức thì ko thành người.“[95]

• “Ko mang việc gì khó

Chỉ sợ lòng ko bền

Đào núi và lấp bể

Quyết chí ắt làm nên.“[96]

• “Hoàn cảnh thế nào ko quan yếu, quan yếu là ứng phó thế nào.” [97]
• “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu.“[98]

Xem thêm

Nguồn tìm hiểu thêm

Liên kết ngoài

Source: https://blogchiaseaz.com
Category: Hỏi Đáp